«Το κανόνι και το αηδόνι» (Ταινία 1968)

Σκηνοθεσία Ιάκωβος Καμπανέλλης και Γιώργος  Καμπανέλλης

Παίζουν Διονύσης Παπαγιανόπουλος, Μάνος Κατράκης, Γιώργος Τζώρτζης,  Γιώργος Δάνης, Νάσος Κεδράκας, Νίκη Τριανταφυλλίδη 

Μουσική σύνθεση Νίκος Μαμαγκάκης, επιμέλεια Νίκος Ιγνατιάδης 

Ελληνική ασπρόμαυρη παραγωγή του.

Αντιστασιακή κωμωδία και δράμα.

H ταινία αποτελείται από τρια αυτοτελή επεισόδια τα οποία αφηγούνται τη συμπεριφορά των Ελλήνων απέναντι στους φασίστες Ιταλούς,τους Γερμανούς και τις ναζιστικές θηριωδίες τους , και στη Κύπρο απέναντι στους Άγγλους ιμπεριαλιστές.

Η πρώτη ιστορία με τίτλο «Το ρολόι» είναι καθαρά κωμική ενώ το βασικό θέμα που είναι δραματικό, η πείνα στη κατοχή διαπερνά ολο το σώμα του επεισοδίου μέσα από κωμικές καταστάσεις. Ο Ιταλός διοικητής του νησιού προσπαθεί να επιβάλει το νόμο στους κατοίκους οι οποίοι τον ειρωνεύονται, στάση που υποδηλώνει ότι ο νέος ξενόφερτος δυνάστης δεν είναι αρεστός.

Και ενώ αυτός ενδιαφέρεται να ξαναλειτουργήσει το χαλασμένο ρολόι της εκκλησίας προσφέρει ένα κανάτι λάδι σε έναν ντόπιο. Η κανάτα λαδιού αλλάζει χέρια καθώς άλλοι θέλουν να το ξεφορτωθούν άλλοι θέλουν να το γευτούν.

Ετσι αντί για τον αρχικό  προορισμό του λαδιού που ήταν ο μηχανισμός του ρολογιού το δυσεύρετο λάδι  καταναλώθηκε στην κατσαρόλα. Τελικά η κανάτα με το λάδι «εξαφανίζεται» χωρίς κανείς να γνωρίζει ποιος είναι ο «κλέφτης» κάνοντας τον Ιταλό διοκητή να βγεί από τα ρούχα του.

Ντελιριακό χιούμορ και άριστη σκιαγράφηση αντιθετικών χαρακτήρων  σε αξεπέραστα επίπεδα  σκηνοθεσίας.

Η δεύτερη ιστορία «ο μυστικός γάμος» διαδραματίζεται στην Κύπρο το 1957 και ξεχωρίζει για την ευαισθησία της και το λυρισμό της. Μέσα από ένα γήινο ρεαλισμό(ο κρυφός γάμος μέσα σε ένα σκοτεινό υπόγειο) και έναν υπερβατικό συμβολισμό (σκηνή του ονείρου με τις στάμνες),μέσα από τη σιωπή του φόβου  αναδύεται ζωηρά  το δράμα του κυπριακού λαού (Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων),την ατέλειωτη περιπέτειά του στην ιμπεριαλιστική μέγκενη.

Η τελευταία τρίτη ιστορία « οι αντίπαλοι»που διαδραματίζεται στην Πάτρα το 1943  είναι καθαρά σουρεαλιστική, ένας Έλληνας παραχωρεί υποχρεωτικά, λόγω επίταξης  ένα δωμάτιο σε έναν  Γερμανό αξιωματικό και δημιουργείται μια λυκοφιλία λόγω της εξτρεμιστικά οριακής εμπόλεμης κατάστασης.

Η επιτομή των τριών ιστοριών αντίστασης βρίσκεται στα λόγια του Ανδρέα Κάλβου, «Όσον είναι τυφλή και σκληροτέρα η τυρρανίς τοσούτον ταχυτέρως ανοίγονται σωτήριοι θύραι».

Σπάνια ταινία, στη κυριολεξία ένα αριστούργημα.

Ο Καμπανέλλης ανήκει στις σπουδαιότερες μορφές του σύγχρονου διεθνούς θεάτρου.Ένας κορυφαίος θεατρικός συγγραφέας που άνοιξε δρόμους με το έργο του.Συνετέλεσε ώστε το νεοελληνικό θέατρο να βγει από την απομόνωση που βρισκόταν και το οδήγησε από την ηθογραφία και την επιθεώρηση, στον κοινωνικό ρεαλισμό, στον ποιητικό συμβολισμό, στη σάτιρα και στην αφαίρεση.
Καταγγελτικός και βαθειά ανθρώπινος ο λόγος του,ένας δημιουργός που ύμνησε τη ζωή, τον έρωτα και την ελπίδα, ακριβώς εκεί, στην καρδιά του θανάτου και της αντίστασης, στους θαλάμους των αερίων, στη σκάλα, στο πολυβολείο.Τα μηνύματα ζωής που πέρασε μέσα από τα έργα του πάντα επίκαιρα και διαχρονικά :

"η ουσία της ανθρώπινης ελευθερίας βρίσκεται πράγματι στην άρνηση, ατομική και συλλογική να αποδεχτεί κάποιος τους δυνάστες του".