Τούτη είναι η εποχή μας. Νίκος Καζαντζάκης

[...] Δυο φωνές μέσα μου παλεύουν. O νους: "Γιατί να χανόμαστε κυνηγώντας το αδύνατο; Μέσα στον ιερό περίβολο των πέντε αιστήσεων χρέος μας ν΄ αναγνωρίσουμε τα σύνορα του ανθρώπου.

Μα μια άλλη μέσα μου φωνή, ας την πούμε έχτη δύναμη, ας την πούμε καρδιά, αντιστέκεται και φωνάζει: "Όχι! Όχι! Ποτέ μην αναγνωρίσεις τα σύνορα του ανθρώπου! Να σπας τα σύνορα! Ν΄αρνιέσαι ό,τι θωρούν τα μάτια σου! Να πεθαίνεις και να λες: Θάνατος δεν υπάρχει!" [...]

Δε ζυγιάζω, δε μετρώ, δε βολεύουμαι! Ακολουθώ το βαθύ μου χτυποκάρδι.Ρωτώ, ξαναρωτώ χτυπώντας το χάος: Ποιος μας φυτεύει στη γης ετούτη χωρίς να μας ζητήσει την άδεια; Ποιος μας ξεριζώνει από τη γης ετούτη χωρίς να μας ζητήσει την άδεια; [...]

Θέλω να βρω μια δικαιολογία για να ζήσω και να βαστάξω το φοβερό καθημερινό θέαμα της αρρώστιας, της ασκήμιας, της αδικίας και του θανάτου. [...]

Δεν είμαι ο κατάδικος που τον πότισαν κρασί για να θολώσει το μυαλό του΄με λαγαρά τα φρένα, νηφάλιος, δρασκελώ το ανάμεσα στους δυο γκρεμούς μονοπάτι.

Και μάχουμαι πως να γνέψω στους συντρόφους, προτού πεθάνω. Να τους δώσω το χέρι μου, να προφτάσω να συλλαβίσω και να τους ρίξω έναν ακέραιο λόγο. Να τους πω τι φαντάζουμαι πως είναι τούτη η πορεία. και κατά που ψυχανεμίζουμαι πως πάμε. Και πως ανάγκη να ρυθμίσουμε όλοι μαζί το περπάτημα και την καρδιά μας.

Ένα σύνθημα, σα συνωμότες, ένα λόγο απλό να προφτάσω να πω στους συντρόφους!

Ναι, σκοπός της Γης δεν είναι η ζωή, δεν είναι ο άνθρωπος΄ έζησε χωρίς αυτά, θα ζήσει χωρίς αυτά. Είναι σπίθες εφήμερες της βίαιης περιστροφής της.

Ας ενωθούμε, ας πιαστούμε σφιχτά, ας σμίξουμε τις καρδιές μας, ας δημιουργήσουμε εμείς, όσο βαστάει ακόμα η θερμοκρασία τούτη της Γης, όσο δεν έρχουνται σεισμοί, κατακλυσμοί, πάγοι, κομήτες να μας εξαφανίσουν, ας δημιουργήσουμε έναν εγκέφαλο και μιαν καρδιά στη Γης, ας δώσουμε ένα νόημα ανθρώπινο στον υπερανθρώπινον αγώνα! [...]

Νίκησε το στερνό, τον πιο μεγάλο πειρασμό, την ελπίδα. Τούτο είναι το τρίτο χρέος.

Πολεμούμε γιατί έτσι μας αρέσει, τραγουδούμε κι ας μην υπάρχει αυτί να μας ακούσει.
Δουλεύουμε, κι ας μην υπάρχει αφέντης, σα βραδιάσει, να μας πλερώσει το μεροκάματο μας. Δεν ξενοδουλεύουμε΄ εμείς είμαστε οι αφέντες. το αμπέλι τούτο της Γης είναι δικό μας, σάρκα μας κι αίμα μας.

Το σκάβουμε, το κλαδεύουμε, το τρυγούμε, πατούμε τα σταφύλια του, πίνουμε το κρασί, τραγουδούμε και κλαίμε, οράματα κι Ιδέες ανηφορίζουν στην κεφαλή μας.

Σε ποια εποχή του αμπελιού σου έλαχε ο κλήρος να δουλεύεις; Στα σκάμματα; Στον τρύγο; Στα ξεφαντώματα; Όλα είναι ένα.

Σκάβω και χαίρουμαι όλον τον κύκλο του σταφυλιού, τραγουδώ μέσα στη δίψα και στο μόχτο μου, μεθυσμένος από το μελλούμενο κρασί.

Κρατώ το γιομάτο ποτήρι και ξαναζώ το μόχτο του παππού και του προπάππου. Κι ο ιδρώτας της δουλειάς τρέχει κρουνός στο αψηλό καταμέθυστο κρανίο. [...]

Φοβούμαι να μιλήσω. Στολίζουμαι με ψεύτικα φτερά, φωνάζω, τραγουδώ,κλαίω, για να συμπνίγω την ανήλεη κραυγή της καρδιάς μου. [...]

"Ν΄ αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω.

"Ν΄ αγαπάς τον καθένα ανάλογα με τη συνεισφορά του στον αγώνα. Μη ζητάς φίλους. να ζητάς συντρόφους!

"Να ΄σαι ανήσυχος, αφχαρίστητος, απροσάρμοστος πάντα. Όταν μια συνήθεια καταντήσει βολική, να τη συντρίβεις. Η μεγαλύτερη αμαρτία είναι η ευχαρίστηση.

"Που πάμε; Θα νικήσουμε ποτέ; Προς τι όλη τούτη η μάχη; Σώπα! Οι πολεμιστές ποτέ δε ρωτούνε!"

Σκύβω κι αφουκράζουμαι την πολεμική τούτη Κραυγή στα σωθικά μου. Αρχίζω και μαντεύω το πρόσωπο του Αρχηγού, ξεκαθαρίζω τη φωνή του, δέχουμαι με χαρά και με τρόμο τις σκληρές εντολές του. [...]

Η Κραυγή δεν είναι δική σου. Δε μιλάς εσύ, μιλούν αρίφνητοι πρόγονοι με το στόμα σου.

Δεν είσαι λεύτερος. Αόρατα μυριάδες χέρια κρατούν τα χέρια σου και τα σαλεύουν. Όταν θυμώνεις, ένας προπάππος αφρίζει στο στόμα σου΄ όταν αγαπάς, ένας πρόγονος σπηλιώτης μουγκαλιέται όταν κοιμάσαι, ανοίγουν οι τάφοι μέσα στη μνήμη και γιομώνει βουρκόλακες η κεφαλή σου. [...]

Μα εσύ να ξεδιαλέγεις. Ποιος πρόγονος να γκρεμιστεί πίσω στα τάρταρα του αίματου σου και ποιος ν΄ ανηφορίσει πάλι στο φως και στο χώμα. [...]

Κάθε σου πράξη αντιχτυπάει σε χιλιάδες μοίρες. Όπως περπατάς, ανοίγεις, δημιουργός την κοίτη όπου θα μπει και θα όδέψει ο ποταμός των απόγονων.

Όταν φοβάσαι, ο φόβος διακλαδώνεται σε αναρίθμητες γενεές και εξευτελίζεις αναρίθμητες ψυχές μπροστά και πίσω σου. Όταν υψώνεσαι σε μια γενναία πράξη, η ράτσα σου αλάκερη υψώνεται και αντρειεύει.

"Δεν είμαι ένας! Δεν είμαι ένας!" Τ΄ όραμα τούτο κάθε στιγμή να σε καίει.

Δεν είσαι ένα άθλιο λιγόστιγμο κορμί. πίσω από την πήλινη ρεούμενη μάσκα σου ένα πρόσωπο χιλιοχρονίτικο ενεδρεύει. Τα πάθη σου κι οι Ιδέες σου είναι πιο παλιά από την καρδιά κι από το μυαλό σου.

Μονάχα εκείνος λυτρώθηκε από την κόλαση του εγώ του που νιώθει να πεινάει όταν ένα παιδί της ράτσας του δεν έχει να φάει, και να σκιρτάει πασίχαρος όταν ένας άντρας και μια γυναίκα του σογιού του φιλιούνται. [...]

Το πρώτο σου χρέος, εχτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους πρόγονους. Το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους. Το τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις στο γιο τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει. [...]

Δε μιλάς εσύ. Μήτε είναι η ράτσα μονάχα μέσα σου που φωνάζει. μέσα σουοι αρίφνητες γενεές των ανθρώπων. άσπροι, κίτρινοι, μαύροι. χιμούν και φωνάζουν.

Λευτερώσου κι από τη ράτσα. πολέμα να ζήσεις όλο τον αγωνιζόμενον άνθρωπο. Κοίτα τον πώς ξεμασκάλισε από τα ζώα, πώς μάχεται να σταθεί όρθιος, να ρυθμίσει τίς άναρθρες κραυγές, να συντηρήσει τη φλόγα ανάμεσα στις πυροστιές, να συντηρήσει το νου ανάμεσα στα κόκαλα της κεφαλής του. [...]

Κοίταξε τους ανθρώπους, λυπήσου τους. Κοίταξε τον εαυτό σου ανάμεσα στους ανθρώπους, λυπήσου τον. Μέσα στο θαμπό σούρουπο της ζωής αγγίζουμε ο ένας τον άλλον, ψαχνόμαστε, ρωτούμε, αφουκραζόμαστε. φωνάζουμε βοήθεια!

Τρέχουμε. Ξέρουμε πώς τρέχουμε να πεθάνουμε, μα δεν μπορούμε να σταματήσουμε. Τρέχουμε.

Μια λαμπάδα κρατούμε και τρέχουμε. Το πρόσωπο μας, μια στιγμή, φωτίζεται. μα βιαστικά παραδίνουμε τη λαμπάδα στο γιο μας κι εύτύς σβήνουμε, κατεβαίνουμε στον Αδη. [...]

Η καρδιά σμίγει ό,τι ο νους χωρίζει, ξεπερνάει την παλαίστρα της ανάγκης και μετουσιώνει το πάλεμα σε αγάπη. [...]

Τι θα πει ευτυχία; Να ζεις όλες τις δυστυχίες. Τι θα πει φως; Να κοιτάς με αθόλωτο μάτι όλα τα
σκοτάδια.

Είμαστε ένα γράμμα ταπεινό, μια συλλαβή, μια λέξη από τη γιγάντια Οδύσσεια. Είμαστε βυθισμένοι σ΄ ένα γιγάντιο τραγούδι και λάμπουμε όπως λάμπουν τα ταπεινά χοχλάδια όσο είναι βυθισμένα στη θάλασσα. [...]

Έλεος, ευγνωμοσύνη και σέβας μας κυριεύει για τους παλιούς μας συντρόφους στη μάχη.

Δούλευαν, αγαπούσαν και πέθαιναν για ν΄ ανοίξουν το δρόμο να περάσουμε.

Όμοια κι εμείς, μέσα στην ίδια ηδονή, παράφορα κι αγωνία, δουλεύουμε για κάποιον Αλλον, που σε κάθε γενναία μας πράξη προχωράει κι ένα βήμα.

Όλος μας ο αγώνας θα ΄χει πάλι ένα σκοπό ανώτερο μας, όπου θα χρησιμέψουν και θ΄ αγιάσουν οι μόχτοι μας, οι αθλιότητες και τα εγκλήματα. [...]

Δεν είναι μονάχα ο πόνος η ουσία του Θεού μας’ μήτε η ελπίδα στη μελλούμενη ζωή είτε στην επίγεια τούτη’ μήτε η χαρά κι η νίκη. Κάθε θρησκεία, υψώνοντας σε λατρεία μια από τις αρχέγονες όψες τούτες του Θεού, στενεύει την καρδιά και το νου μας.

Η ουσία του Θεού μας είναι ο ΑΓΩΝΑΣ. Μέσα στον αγώνα τούτον ξετυλίγουνται και δουλεύουν αιώνια ο πόνος, η χαρά κι η ελπίδα. [...]

Ποιος είναι ο σκοπός του αγώνα τούτου; Έτσι ρωτάει ο κακομοίρης, συφεροντολόγος πάντα, νους του ανθρώπου, ξεχνώντας πως η Μεγάλη Πνοή δε δουλεύει μέσα σε ανθρώπινο καιρό, τόπο κι αιτιότητα. [...]

Σα μια κιβωτό η κάθε λέξη, και χορεύουμε γύρα της, με ανατριχίλα νογώνταςτο Θεό σα φοβερό της περιεχόμενο.

Ό,τι ζεις στην έκσταση ποτέ δε θα μπορέσεις να το στερεώσεις σε λόγο. Όμως μάχου ακατάπαυτα να το στερεώσεις σε λόγο. Πολέμα με μύθους, με παρομοίωσες, με αλληγορίες, με κοινές και σπάνιες λέξες, με κραυγές και με ρίμες να του δώσεις σάρκα, να στερεώσει! [...]

Η στερνή, η πιο ιερή μορφή της θεωρίας είναι η πράξη.

Όχι να βλέπεις πώς πηδάει η σπίθα από τη μια γενεά στην άλλη, παρά να πηδάς, να καίγεσαι μαζί της.

Η πράξη είναι η πλατύτερη θύρα της λύτρωσης. Αυτή μονάχα μπορεί να δώσει απόκριση στα ρωτήματα της καρδιάς. Μέσα στις πολύγυρες περιπλοκές του νου, αυτή βρίσκει το συντομώτερο δρόμο. Όχι βρίσκει΄ δημιουργάει δρόμο, κόβοντας δεξά ζερβά την αντίσταση της λογικής και της ύλης. [...]

Ο Θεός μου μάχεται χωρίς καμιά βεβαιότητα. Θα νικήσει; Θα νικηθεί; Τίποτα δεν είναι βέβαιο στο Σύμπαντο, ρίχνεται στο αβέβαιο, παίζει, κάθε στιγμή, τη μοίρα του όλη. [...]

Ο Θεός, μέσα στην περιοχή της εφήμερης σάρκας μας, κιντυνεύει αλάκερος.Δεν μπορεί να σωθεί, αν εμείς με τον αγώνα μας δεν τον σώσουμε΄ δεν μπορούμε να σωθούμε, αν αυτός δε σωθεί. [...]

Δε μαχόμαστε για το εγώ μας, μήτε για τη ράτσα, μήτε για την ανθρωπότητα. Δε μαχόμαστε για τη Γης, μήτε για Ιδέες. Όλα τούτα είναι πρόσκαιρα και πολύτιμα σκαλοπάτια του Θεού που ανηφορίζει’ και γκρεμίζουνται, ευθύς ως τα πατήσει ο Θεός ανεβαίνοντας.

Στη μικρότατη αστραπή της ζωής μας, νιώθουμε να πατάει πάνω μας αλάκερος ο Θεός, και ξαφνικά νογούμε: Αν έντονα όλοι πεθυμήσουμε, αν οργανώσουμε όλες τις ορατές κι αόρατες δυνάμες της γης και τις ρίξουμε προς τ΄ απάνω, αν παντοτινά άγρυπνοι όλοι μαζί παραστάτες παλέψουμε. το Σύμπαντο μπορεί να σωθεί.

Όχι ο Θεός θα μας σώσει’ εμείς θα σώσουμε το Θεό, πολεμώντας, δημιουργώντας, μετουσιώνοντας την ύλη σε πνέμα. [...]

"Κάψε το σπίτι σου!" φωνάζει ο Θεός. "Έρχουμαι! Όποιος έχει σπίτι δεν μπορεί να με δεχτεί.

"Κάψε τις Ιδέες σου, σύντριψε τους συλλογισμούς σου! Όποιος έχει βρει τη λύση δεν μπορεί να με βρει.

"Αγαπώ τους πεινασμένους, τους ανήσυχους, τους αλήτες. Αυτοί αιώνια συλλογιούνται την πείνα, την ανταρσία, το δρόμο τον ατέλειωτο. Έμενα!

"Έρχουμαι! Παράτα τη γυναίκα σου, τα παιδιά σου, τις Ιδέες σου κι ακλούθα μου. Είμαι ο μέγας Αλήτης.

"Ακλούθα! Περπατά απάνω από τη χαρά κι από τη θλίψη, από την ειρήνη, τη δικαιοσύνη, την αρετή! Εμπρός! Σύντριψε τα είδωλα τούτα, σύντριψε τα, δε χωρώ! Συντρίψου και συ για να περάσω!"

Φωτιά! Να το μέγα χρέος μας σήμερα, μέσα σε τόσο ανήθικο κι ανέλπιδο χάος. [...]

Πόλεμο στους άπιστους! Απιστοι είναι οι ευχαριστημένοι, οι χορτασμένοι, οι στείροι.

Το μίσος μας είναι χωρίς συβιβασμό, γιατί κατέχει πώς καλύτερα, βαθύτερα από τις ξέπνοες φιλάνθρωπες αγάπες, δουλεύει τον έρωτα.

Μισούμε, δε βολευόμαστε, είμαστε άδικοι, σκληροί, γιομάτοι ανησυχία και πίστη, ζητούμε το αδύνατο, σαν τους ερωτεμένους.

Φωτιά, να καθαρίσει η γης! Ν΄ ανοιχτεί άβυσσο φοβερώτερη ακόμα ανάμεσα καλού και κακού, να πληθύνει η αδικία, να κατεβεί η Πείνα και να θερίσει τα σωθικά μας, αλλιώς δε σωζόμαστε.

Μια κρίσιμη βίαιη στιγμή είναι η ιστορική εποχή μας ετούτη, ένας κόσμος γκρεμίζεται, ένας άλλος δεν έχει ακόμα γεννηθεί. Η εποχή μας δεν είναι στιγμή Ισορρόπησης, οπόταν η ευγένεια, ο συβιβασμός, η ειρήνη, η αγάπη θα ΄τανε γόνιμες αρετές.

Ζούμε τη φοβερή έφοδο, δρασκελίζουμε τους οχτρούς, δρασκελίζουμε τους φίλους που παραπομένουν, κιντυνεύουμε μέσα στο χάος, πνιγόμαστε. Δε χωρούμε πια στις παλιές αρετές κι ελπίδες, στις παλιές θεωρίες και πράξες. [...]

Τούτη είναι η εποχή μας, καλή ή κακή, ωραία ή άσκημη, πλούσια ή φτωχή, δεν τη διαλέξαμε. [...]

Όλοι είμαστε ένα, όλοι είμαστε μια κιντυνεύουσα ουσία. Μια ψυχή στην άκρατου κόσμου που ξεπέφτει, συντραβάει στον ξεπεσμό της και την ψυχή μας. Ένα μυαλό στην άκρα του κόσμου που βυθίζεται στην ηλιθιότητα, γιομώνει τα μελίγγια μας σκοτάδι.

Γιατι ένας στα πέρατα τ΄ ουρανού και της γης αγωνίζεται. Ο Ένας. Κι αν χαθεί, εμείς έχουμε την ευθύνη. Αν χαθεί, εμείς χανόμαστε. [...]

Διδασκαλία δεν υπάρχει, δεν υπάρχει Λυτρωτής που ν΄ ανοίξει δρόμο. Δρόμος ν΄ ανοιχτεί δεν υπάρχει.

Καθένας, ανεβαίνοντας απάνω από τη δική του κεφαλή, ξεφεύγει από το μικρό, όλο απορίες μυαλό του. [...]

-----------------

Αποσπάσματα από την Ασκητική, του Νίκου Καζαντζάκη, Εκδόσεις Καζαντζάκη

το βιβλίο εδώ: http://www.uni-leipzig.de/~organik/giannis/Philosophie/ASKHTIKH.pdf

ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ ΒΑΡΚΙΖΑ;

Μας πήραν την Αθήνα, μόνο για ένα μήνα...»

(τραγούδι  από το Δεκέμβρη τού ’44)

Όμως ένα περίπου μήνα αργότερα ο ΕΛΑΣ δεν γύρισε στην Αθήνα , αλλά, αντίθετα, στις 12 Φεβρουαρίου, υπογράφηκε η συμφωνία της Βάρκιζας, μια συμφωνία που σφράγισε το σύνολο των πολιτικών εξελίξεων(αλλά και τη πορεία της αριστεράς και του κόσμου της…) για δεκαετίες.

Όμως ξεχνάμε συνήθως ότι η  Βάρκιζα είχε υπογραφεί ουσιαστικά πολύ πριν, στο Λίβανο και στη Καζέρτα.

Το καλοκαίρι του 1944, με εξαίρεση την Ήπειρο, όπου υπάρχουν και τα υπολείμματα του  ΕΔΕΣ, σ¨ όλη την υπόλοιπη Ελλάδα κυριαρχεί ο ΕΛΑΣ. Κι όμως, αυτήν ακριβώς την περίοδο, η ηγεσία του ΕΑΜ υπογράφει τις συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας.

Με τη συμφωνία του Λιβάνου, τον Μάη του 1944, αποδέχεται το σχηματισμό κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας» με επικεφαλής  τον Γ.  Παπανδρέου· παραχωρεί ουσιαστικά την εξουσία στην κυβέρνηση του Καΐρου. Για την ακρίβεια  στους Άγγλους, αφού  η κυβέρνηση του Καΐρου ήταν διορισμένη από αυτούς . Και με τη συμφωνία της Καζέρτας, τον Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου, δέχεται να μπει ο ΕΛΑΣ υπό τιςδιαταγές του Άγγλου Σκόμπυ «Στρατηγού Διοικούντος τας εν Ελλάδι Δυνάμεις».

ΓΙΑΤΙ ΥΠΟΓΡΑΦΤΗΚΑΝ ΑΥΤΕΣ ΟΙ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ;

Ανικανότητα, έλλειψη πολιτικής πείρας ,προδοσία., παρέμβαση του «διεθνή παράγοντα», λάθος  συνολική πολιτική κατεύθυνση ή  παρερμηνεία της συνολικής πολιτικής γραμμής της περιόδου; Οι ερμηνείες που δόθηκαν, από τότε κιόλας, πολλές.  Τα υπάρχοντα ιστορικά στοιχεία και οι προσωπικές μαρτυρίες των πρωταγωνιστών είναι ανοιχτά σε πολλές από αυτές.

Η «ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ»

Η Αγγλία ήταν αποφασισμένη να κρατήσει κάτω από τον έλεγχό της την Ελλάδα.  Με οποιοδήποτε κόστος. Ακόμη και εάν χρειαζόταν να βυθιστεί η χώρα στο χάος του εμφυλίου.  Η επιθυμία   αυτή εξέφραζε απολύτως και την αστική τάξη  και τις παραδοσιακές κυρίαρχες ελίτ που είχαν διαφύγει στη Μέση Ανατολή και είχαν απολέσει κάθε λαϊκό έρεισμα στην κατεχόμενη Ελλάδα. Το ποιες ήταν αυτές οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ, περιγράφεται  στην έκθεση που συνέταξε το 1947 προς τον Αμερικανό πρόεδρο Τρούμαν ο επικεφαλής της αμερικανικής αποστολής, Paul Α. Porter:

«Εδώ δεν υπάρχει κράτος! Υπάρχει μόνο μία ιεραρχία πολιτικών, ο ένας χειρότερος από τον άλλον. Μοναδική τους έννοια, η κατάκτηση της εξουσίας... Στόχος τους είναι να χρησιμοποιήσουν την ξένη βοήθεια για τη διαιώνιση των προνομίων μιας μικρής κλίκας που έχει την έδρα της στην πλατεία Κολωνακίου...».

Η Αγγλία και  η αστική τάξη  ήταν οι κύριοι υπεύθυνοι των όσων επακολούθησαν.

Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ

Θυελλώδεις υπήρξαν οι αντιδράσεις  μέσα στους κόλπους της ηγεσίας του ΚΚΕ όταν έγιναν γνωστοί οι όροι της συμφωνίας στο Λίβανο.  Το Μακεδονικό Γραφείο, κατήγγειλε ανοικτά ως προδοτική τη συμφωνία του Λιβάνου.

Ο Ιωαννίδης καλεί έκτακτη ολομέλεια της ΚΕ, στα Πετρίλια στις 28-29 Ιουλίου 1944. Ο Μπαρτζώτας(Φάνης) αφηγείται πως ο Γ.Σιάντος στην Ολομέλεια αυτή:

«… έκανε κριτική για τον τρόπο που χειρίστηκε το ζήτημα η αντιπροσωπεία μας και εξαπέλυσε μία προσωπική επίθεση ενάντια στον Π. Ρούσο…, λέγοντας ότι για την υπογραφή του συμφώνου του Λιβάνου (και την παραβίαση των εντολών που πήρε από το ΠΓ της ΚΕ), έπρεπε να περάσει από στρατοδικείο καινα εκτελεστεί! Τότε πετάχτηκε έξαλλος από τη θέση του ο Γιάννης Ζεύγος και  φώναξε: Αυτή τη στιγμή πρέπει κιόλας να τουφεκιστεί! …».

Τελικά  όχι μόνο δεν καταγγέλθηκε η συμφωνία του Λιβάνου, αλλά σε δύο μήνες υπογράφεται και η συμφωνία της Καζέρτας, την οποία η ΚΟΑ κατήγγειλε αρχικά, με προκήρυξη, σαν προβοκάτσια!

Ο «ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ»

Ο Π.Ρούσσος, μετά τη Διάσκεψη του Λιβάνου ήρθε σε επαφή με τη σοβιετική πρεσβεία στα Κάιρο. Στην έκθεσή του προς το ΠΓ γράφει:

«Σε προσωπική επαφή με τον πρεσβευτή της ΕΣΣΔ δεν κατορθώσαμε να ρθούμε. Ζητήσαμε αν είναι δυνατό να έχουμε την άποψη της Σοβιετικής Κυβέρνησης πάνω στα ελληνικά ζητήματα από τον πρώτο σύμβουλο της πρεσβείας. Μετά 10 περίπου μέρες, δηλαδή ένα μήνα μετά τη λήξη της Διάσκεψης του Λιβάνου και μια βδομάδα μετά την αναχώρηση του Μιλτιάδη, ο σύμβουλος με κάλεσε και μου έκανε την ακόλουθη ανακοίνωση:

Η Σοβιετική Κυβέρνηση δεν απάντησε επί του θέματος. Ο πρεσβευτής όμως σας διαβιβάζει την ακόλουθη προσωπική του γνώμη. α) Η συμφωνία του Λιβάνου ανταποκρίνεται προς τη σημερινή κατάσταση των πραγμάτων. β) Η στάση της αντιπροσωπείας σας είναι η σωστή. γ) Πρέπει να μπείτε στην Κυβέρνηση και δ) Να φροντίσετε να γίνει γνωστή η γνώμη αυτή στα βουνά…».

Σοβιετική στρατιωτική αποστολή έφθασε στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας στα τέλη Ιουλίου 1944. Οι συζητήσεις αφορούσαν και πολιτικά θέματα. Η συμφωνία του Λιβάνου αποτέλεσε κύριο θέμα των συζητήσεων. Γράφει  ο Ιωαννίδης:

«…μας θέσαν αυτοί το ζήτημα γιατί ανακαλέσαμε τους αντιπροσώπους μας από τον Λίβανο.… Τότε ο Τσερνίτσεφ… μου λέει: «Και τι έχετε υπόψη σας, να πολεμήσετε ενάντια στους Εγγλέζους;» Του λέω ότι αν παρουσιαστεί ανάγκη φυσικά θα πολεμήσουμε και με τους Εγγλέζους.Μου κάνει ένα μορφασμό πολύ χαρακτηριστικό. Τι εσήμαινε αυτό; Αποδοκιμασία της απάντησής μου. Εγώ εκείνη τη στιγμή τα έχασα. Είδα ότι αποδοκιμάζομαι. Ο Τσερνίτσεφ δεν μπορεί να σου πει κάνε αυτό ή εκείνο. Σε καμιά περίπτωση. Αλλά ο μορφασμός του έλεγε καθαρά…» (Σελ. 250-251).

Ένας σύμβουλος πρεσβείας που μεταφέρει την προσωπική γνώμη του πρέσβη… (αλλά ένα μήνα μετά) … και ένας μορφασμός. Εξ ίσου συγκεχυμένες είναι οι μαρτυρίες και οι ερμηνείες για το περίφημοτηλεγράφημα του «παππού»(Δημητρώφ). Αναζήτηση άλλοθι εκ των υστέρων ή …

Οι ερμηνείες ανοιχτές και τα «κέντρα» μέσα στο κομμουνιστικό κίνημα της εποχής (και στο Σοβιετικό Κόμμα) υπαρκτά.  Όμως  η τελική απόφαση πάρθηκε από την ηγεσία του ΚΚΕ και αυτή φέρει τηντελική ευθύνη.

Η ΣΥΝΟΛΙΚΟΤΕΡΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ

Καζέρτα, Λίβανος και Βάρκιζα θεωρούνται συχνά αποτέλεσμα της συνολικότερης γραμμής του κομμουνιστικού κινήματος, μιας γραμμής που κωδικοποιήθηκε στο 7^ο Συνέδριο της Διεθνούς. Ακόμη και στο ΚΚΕ σήμερα διατυπώνονται απόψεις που κινούνται σε μια σαφώς κριτική κατεύθυνση για την «γραμμή» της περιόδου.

Όμως η αντίληψη αυτή δεν εξηγεί γιατί η «γραμμή του 7^ου Συνεδρίου»  μεταφράστηκε και εξειδικεύτηκε διαφορετικά από χώρα σε χώρα. Αλλιώς στις υπόλοιπες  βαλκανικές χώρες, αλλιώς στην Ιταλία ή την Ελλάδα.

Στη Γιουγκοσλαβία για παράδειγμα : Το καλοκαίρι του 1944 (την περίοδο της υπογραφής της συμφωνίας του Λιβάνου)  υπογράφηκε κι εδώ συμφωνία, ανάμεσα στο Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο (Jedinstveni narodnooslobodilačk) και τον Ιβάν Σούμπασιτς (Ivan Subasic), πρωθυπουργό της εξόριστης μοναρχικής κυβέρνησης για τον σχηματισμό μεταπολεμικής κυβέρνηση συνασπισμού, με τον Σούμπασιτς όμως να είναι Υπουργός Εξωτερικών.  Στις 14 Σεπτεμβρίου 1944 , 12 ημέρες πριν την υπογραφή της συμφωνίας της Καζέρτα, το στρατηγείο των παρτιζάνων ανακοίνωνε  ότι η χώρα απαλλάχτηκε από την απειλή τωνΤσέτνικς του Μιχαήλοβιτς, αφού πρώτα είχε προχωρήσει σε εκτεταμένες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις.

Η συζήτηση δεν μπορεί να εξαντληθεί σε προσπάθειες καταλογισμού ευθυνών αλλά να βαθύνει πολιτικά και να αναδείξει και τα υπόλοιπα επίδικα που έθεσε η «Βάρκιζα», επίδικα με διαχρονική αξία.

1) Το στοιχείο της υποτίμησης των ορίων και των δυνατοτήτων του λαϊκού παράγοντα. Είναι ευδιάκριτο αυτό το στοιχείο στις εκτιμήσεις και τις τελικές αποφάσεις της ηγεσίας του κινήματος τότε. Όσο και εάν υπάρχουν στοιχεία που, φαινομενικά, το δικαιολογούν(η πέρα από κάθε προσδοκία διόγκωση, ειδικά μετά το 1943, του υποκειμενικού παράγοντα και οι αντίστοιχες δυσκολίες ) ένα τμήμα της καθοδήγησης της πολιτικής ηγεσίας, σε αντίθεση με την στρατιωτική, δεν εμπιστεύεται το λαϊκό παράγοντα, δεν πιστεύει στην δυνατότητα της νίκης.

2) Οι αυταπάτες για τον αντίπαλο. Ο αντίπαλος από τη μία υπερεκτιμάται (παρά την υποχώρηση από την Αθήνα η στρατιωτική υπεροχή του ΕΛΑΣ ήταν δεδομένη) και από την άλλη υποτιμάται η έκταση της κατασταλτικής  δράσης, στην οποία θα προβεί αμέσως μετά την συμφωνία. Οι αυταπάτες για μιαδημοκρατική ομαλή εξέλιξη σφραγίζουν σειρά επιλογών για μεγάλη περίοδο.

3) Ο ρόλος της ηγεσίας και η σχέση της με το λαϊκή βάση. Παρά τις σημαντικές αντιδράσεις της λαϊκής βάσης, σημαντικού τμήματος του κομματικού μηχανισμού (κατώτερου, μεσαίου αλλά και ανώτερου) και του μεγαλύτερου τιμήματος των στρατιωτικών στελεχών, η ηγεσία «περνάει» τις αποφάσεις της. Δεν υπάρχουν ισχυρά αντανακλαστικά αποτροπής των αποφάσεων της ούτε η πολιτική ωριμότητα που θα επέτρεπε κάτι τέτοιο. Το θέμα της ηγεσίας έχει και άλλες παραμέτρους:  κοινωνική σύνθεση, τρόποι ανάδειξης στελεχών, εσωκομματικός έλεγχος και δημοκρατία… στοιχήματα πάντα ανοιχτά σε όλη την ιστορική διαδρομή του κινήματος (και όχι μόνο στην Ελλάδα).

4) Το λεπτό όριο της τακτικής. Η τακτική, σαν απαραίτητο στοιχείο της κίνησης στην ταξική πάλης δεν αποτελεί στοιχείο με καθορισμένα αυστηρά όρια. Η λεπτή γραμμή που την διαχωρίζει από τονκαιροσκοπισμό αι το συμβιβασμό , μάλλον θα πρέπει να αναζητηθεί στα όρια της «στοχοπροσήλωσης» (για να θυμηθούμε μια έκφραση της περιόδου) στον τελικό σκοπό και τηνυποταγή της τακτικής σε αυτόν (και όχι το αντίθετο).

5) Η αναγκαιότητα της ολικής ρήξης. Πέρα από τη χώρα της επιθυμίας υπάρχει η χώρα του πραγματικού. Και εκεί δεν μπορεί να υπάρξει καμία χαραμάδα αυταπάτης. Κανένας συμβιβασμός δε μπορεί να υπάρξει στο δρόμο για την εξουσία. Και η ανάγκη της ολικής ρήξης θα επιβληθεί, εάν δεν πάρεις την πρωτοβουλία,  από τον αντίπαλο, με τους δικούς του όρους.  Εάν το λαϊκό κίνημα δεν είναι προετοιμασμένο για μια τέτοια εξέλιξη, η μοίρα του δεν θα είναι μόνο η Βάρκιζα αλλά και η επόμενή της μέρα.

Του ΑΝΔΡΕΑ ΖΑΦΕΙΡΗ*

*Ο Ανδρέας Ζαφείρης είναι μέλος της Γραμματείας των Συνεργαζόμενων Εκπαιδευτικών Κινήσεων (ΣΥΝΕΚ).

Πέμπτη 13 Φεβρουαρίου 2014

πηγή: http://www.iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=15280:zafeiris-varkiza-&catid=72:dr-ekdilosis&Itemid=279mid=279

Αυτούς θα ψηφίσεις; (Του Νίκου Μπογιόπουλου)

Φίλε (αν μου επιτρέπεις την προσφώνηση και τρόπος του λέγειν, δηλαδή), εσύ που λες ότι δεν είσαι φασίστας, ότι δεν είσαι ναζί, ότι θες να απαλλαγείς από όσους έφεραν εσένα και τον τόπο μας σε αυτό το χαλί, ότι αγαπάς την πατρίδα και ότι για να τιμωρήσεις όσους την κατάντησαν έτσι «θα πας με τη Χρυσή Αυγή», οι διαφορές που μας χωρίζουν είναι αγεφύρωτες. Ιδεολογικά, πολιτικά και αισθητικά, η απόσταση μεταξύ μας είναι άβυσσος.

Δεν το καταγράφω με διάθεση «ανωτερότητας» (αυτές οι «άριες» αντιλήψεις είναι προνόμιο άλλων). Το σημειώνω ως πραγματολογικό δεδομένο και για έχουμε καθαρές κουβέντες. Ωστόσο, παρά το χάσμα ανάμεσά μας μπορούμε (;) να συνεννοηθούμε και να συμφωνήσουμε σε μερικά αυτονόητα. Όπως για παράδειγμα πως όταν είναι μέρα είναι μέρα. Όταν είναι νύχτα είναι νύχτα. Ότι η Γη γυρίζει. Και ότι οι μήνες του χρόνου είναι δώδεκα.

Φίλε (αν μου επιτρέπεις την προσφώνηση), λες ότι είσαι Έλληνας πατριώτης. Είναι προφανές: αλλιώς ορίζεις την έννοια «πατριώτης» εσύ κι αλλιώς εγώ. Όμως, απάντησέ μου: Μπορεί να υπάρξει Έλληνας πατριώτης που να μην θεωρεί ό,τι πιο οδυνηρό, ό,τι πιο μισητό αυτή τη φωτογραφία;

Είναι δυνατόν να υπάρξει Έλληνας πατριώτης που να «νοσταλγεί» κάτι τέτοιο; Και μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι είναι «πατριώτης» όταν συναγελάζεται, όπως οι χρυσαυγίτες, με τους απογόνους εκείνων που σήκωσαν τη σημαία αυτής της φωτογραφίας στην Ακρόπολη;

Γιατί στα γράφω όλα αυτά; Άκου: Πριν λίγες μέρες η γερμανική εφημερίδα «Die Zeit» δημοσίευσε ρεπορτάζ με τίτλο: «Νεοναζί του γερμανικού Νότου υποστηρίζουν ναζιστική πορεία στην Ελλάδα». Όπως καταγράφει το δημοσίευμα, Γερμανοί νεοναζί, οργανωμένοι στο «Freies Netz Süd» («Ελεύθερο Δίκτυο του Νότου»), επισκέφθηκαν την Ελλάδα, με αφορμή την πορεία που διοργανώθηκε από τη Χρυσή Αυγή για την επέτειο των Ιμίων, στην οποία και έλαβαν μέρος σε ένδειξη… υποστήριξης.

Φίλε (αν μου επιτρέπεις την προσφώνηση κλπ), σαν πατριώτης που λες ότι είσαι πρέπει να ξέρεις: Οι μόνοι που δέχονταν τους ναζί σαν «φίλους» στην Ελλάδα, τότε, ήταν μόνο οι δοσίλογοι. Τα «Ες – Ες», δηλαδή οι πρόγονοι των εκ Γερμανίας νεοναζί του «Freies Netz Süd», δεν ήρθαν στην Ελλάδα, τότε, σαν «απελευθερωτές», αλλά ως κατακτητές. Αλήθεια το πιστεύεις; Τα ιδεολογικά και πολιτικά εγγόνια εκείνων που σήκωσαν τη σημαία με τον αγκυλωτό στην Ακρόπολη, δηλαδή τα νεοναζί εγγόνια των ναζί, είναι οι καταλληλότεροι να «υπερασπιστούν» την ελληνική σημαία στα Ίμια;…

Φίλε (…), άκου: Η «Freies Netz Sud» είναι η μεγαλύτερη νεοναζιστική οργάνωση στη Γερμανία. Στην επίσημη ιστοσελίδα τους ισχυρίζονται: «Αυτό που μας ενώνει είναι η πίστη σε εθνικές ιδέες». Πρόκειται, δηλαδή, για την ίδια φρασεολογία που χρησιμοποιούν οι ομοϊδεάτες τους στην Ελλάδα.

Αυτοί, οι νεοναζί της «Freies Netz Sud», εισήλθαν πέρσι τον Φλεβάρη στο ελληνικό Κοινοβούλιο. Έγιναν δεκτοί, συναντήθηκαν και φωτογραφήθηκαν με τους επικεφαλής της Χρυσής Αυγής. Σου θυμίζω: Τις ίδιες ακριβώς μέρες η Χρυσή Αυγή με ανακοίνωσή της είχε αρνηθεί ότι έχει σχέσεις με Γερμανούς νεοναζί...

Ο Μιχαλολιάκος με τους εκπροσώπους του νεοναζιστικού «Freies Netz Sud», με το οποίο η Χρυσή Αυγή «δεν έχει σχέση»…

Φίλε, άκου: Ο ένας εκ των νεοναζί της Γερμανίας με τους οποίους συναντήθηκαν οι χρυσαυγίτες πέρσι,  είναι ο Ματίας Φίσερ. Σύμφωνα με την έκθεση του 2011 του υπουργείου Εσωτερικών της Βαυαρίας (σελ. 158), ο Φίσερ είναι ένας εκ των «Φύρερ» της οργάνωσης και «για πολλά χρόνια νεοναζί». Σύμφωνα με την έκθεση οι άλλοι δύο «Φύρερ» της «Freies Netz Sud» είναι ο Καρλ Χάινς Στάτζμπεργκερ και ο Μάρτιν Βίεσε. Ο τελευταίος προσδιορίζεται στην έκθεση ως νεοναζί «ακροδεξιός τρομοκράτης» και καταγράφεται ως ο βασικός προπαγανδιστής στις δημόσιες εμφανίσεις της οργάνωσης.

Αυτός, ο Βίεσε, το 2003, σχεδίασε τρομοκρατική βομβιστική ενέργεια στο εβραϊκό κέντρο του Μονάχου. Για το λόγο αυτό καταδικάστηκε σε φυλάκιση 7 ετών. Μετά τον εντοπισμό του και κατά την προφυλάκισή του, στα ιδιόχειρα γράμματά του, μιλούσε για τον εσωτερικό του κόσμο και παρουσίαζε τον εαυτό του ως εξής: «Έχω– έγραφε - μια εσωτερική σχέση με τους Φύρερ του Γ' Ράιχ». Στη συνέχεια των ίδιων επιστολών διαβεβαίωνε τους ομοϊδεάτες του: «Φυσικά τίποτα δεν άλλαξε στο πώς βλέπω εγώ τον Φύρερ, τον λαό και την πατρίδα. Θα ησυχάσω μόνο τότε, όταν εμείς γιορτάσουμε την τελική νίκη». Τα γράμματα του συγκεκριμένου χιτλεροειδούς της οργάνωσης «Freies Netz Sud», στην οποία οι χρυσαυγίτες άνοιξαν πέρσι την πόρτα του ελληνικού Κοινοβουλίου και φέτος τους μετέτρεψαν σε «τιμητές» της επετείου των Ιμίων, έχουν πάντα την ίδια κατάληξη: «Χάιλ Χίτλερ»...

Από το e-nikos

Σαν σήμερα στις 12 Φλεβάρη του 1945 υπογράφεται η Συμφωνία της Βάρκιζας

Η επανάσταση που χάθηκε..12η Φλεβάρη σαν σήμερα υπογράφεται η κατάπτυστη  Συμφωνία της Βάρκιζας,με όλες τις μετέπειτα σύνεπειες της,τα πέτρινα χρόνια μετά τον εμφύλιο πόλεμο  τις διώξεις αγωνιστών που ήρθαν από το μετεμφυλιακό κράτος με φυλακές, εξορίες,με ψυχολογικές πιέσεις για την υπογραφή της γνωστής δήλωσης  «αποκηρύσσω τον κομμουνισμό και τας παραφυάδας αυτού»,και όλα τα σχετικά.

Αποτελείτο από 9 άρθρα και προέβλεπε, μεταξύ άλλων, αφοπλισμό όλων των ένοπλων σωμάτων της Αντίστασης, ανασύνταξη του Εθνικού Στρατού, εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από τους συνεργάτες των Γερμανών, αμνηστεία για τα πολιτικά αδικήματα, δημοψήφισμα για το πολιτειακό ζήτημα και εκλογή Συντακτικής Συνέλευσης για την κατάρτιση νέου Συντάγματος.

Όποιος ελέγχει το στρατό, την ένοπλη δυνατότητα να επιβάλλει τις απόψεις του, έχει ουσιαστικά την εξουσία. Αυτή την αλήθεια προσπάθησαν οι καπιταλιστές να την κερδίσουν μέσα από τις συμφωνίες Λιβάνου, Καζέρτας και Βάρκιζας, παρά τον αντίθετο γι’ αυτούς συσχετισμό δυνάμεων. Αντίθετα το ΚΚΕ, παρά το ότι έλεγχε πολιτικά και στρατιωτικά όλη την Ελεύθερη Ελλάδα, μέχρι και τα τέλη του 1945 έμεινε σταθερά προσανατολισμένο στην «ομαλή εσωτερική δημοκρατική εξέλιξη»και, παρά τις παλινωδίες του, αυτό φάνηκε καθαρά σε όλες τις προαναφερθείσες συμφωνίες. Σταθερά επιδίωκε, παρά την κυριαρχία του, συνεργασία και συγκυβέρνηση με την αστική τάξη.

Πρώτη πράξη του δράματος αποτέλεσε το κίνημα των φαντάρων της Μέσης Ανατολής. Τον Απρίλη του 1944 ξέσπασε το κίνημα της Μέσης Ανατολής από φαντάρους και ναύτες, αριστερούς και δημοκρατικούς στην πλειοψηφία τους, οι οποίοι εκδηλώθηκαν ανοιχτά υπέρ της ΠΕΕΑ,με αποτέλεσμα να επέμβουν οι δυνάμεις των Άγγλων, με τη συγκατάθεση της κυβέρνησης Παπανδρέου. Η μισή περίπου δύναμη του στρατού της Μέσης Ανατολής (20.000 στρατιώτες) κλείστηκε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, στη Λιβύη και την Ερυθραία.
Στη συνάντηση στο Λίβανο, στις 17 Μάη 1944, η αντιπροσωπεία από ηγετικά στελέχη των ΚΚΕ, ΠΕΕΑ, ΕΑΜ και ΕΛΑΣ (ενώ ελέγχουν την Ελεύθερη Ελλάδα και έχουν συντριπτικά μεγαλύτερες δυνάμεις από τις οργανώσεις ΕΔΕΣ και ΕΚΚΑ), διεκδίκησε τη δημιουργία κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας και παράλληλα αποκήρυξε το κίνημα της Μέσης Ανατολής.

Η συμφωνία του Λιβάνου προέβλεπε: «1. Ανασύνταξις και πειθάρχησις των ενόπλων ελληνικών δυνάμεων της Μέσης Ανατολής υπό την σημαίαν της Ελληνικής Πατρίδος…» «Όλοι εμείναμε σύμφωνοι ότι η στάσις της Μέσης Ανατολής απετέλεσεν έγκλημα εναντίον της πατρίδος. Όλοι μας εμείναμε σύμφωνοι ότι η ανάκρισις πρέπει να συνεχιστεί και ότι οι υποκινηταί της στάσεως πρέπει να τιμωρηθούν αναλόγως προς τας ευθύνας των…>> «2. Η ενοποίησις και πειθάρχησις υπό τας διαταγάς της Εθνικής Κυβερνήσεως όλων των αντάρτικων Σωμάτων της Ελευθέρας Ελλάδος…».

Τελικά η αντιπροσωπεία των ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ΠΕΕΑ και ΚΚΕ, αντί για τα μισά σημαντικά υπουργεία που διεκδικούσαν, θα πάρουν το ένα τέταρτο: πέντε δευτερεύοντα χαρτοφυλάκια.

Στις 26 Σεπτέμβρη του 1944, στην Καζέρτα της Νότιας Ιταλίας συνέρχεται νέα σύσκεψη, όπου, μεταξύ άλλων, αποφασίζεται:
«1. Όλες οι αντάρτικες δυνάμεις που δρουν στην Ελλάδα τίθενται υπό τας διαταγάς της ελληνικής κυβερνήσεως εθνικής ενότητας.
2. Η ελληνική κυβέρνησις θέτει τας δυνάμεις αυτάς υπό τας διαταγάς του στρατηγού Σκόμπυ.
3. Οι αρχηγοί των ανταρτών θα απαγορεύσουν πάσαν απόπειρα των υπ’ αυτών μονάδων να αναλάβουν την αρχήν ανά χείρας. Τοιαύτη πράξις θα θεωρηθή ως έγκλημα και θα τιμωρηθή αναλόγως.
4. Όσον αφορά τας Αθήνας ουδεμία ενέργεια θα αναληφθή εκτός υπό τας αμέσους διαταγάς του στρατηγού Σκόμπυ, στρατηγού διοικούντος τας εν Ελλάδι δυνάμεις».

Οι διοικήσεις των περιοχών Αθήνας και Θεσσαλονίκης ανατίθενται σε δύο γνωστούς φασίστες, το συνταγματάρχη Σπηλιωτόπουλο, πρώην αρχηγό της Χωροφυλακής της κυβέρνησης Τσολάκογλου, και τον συνταγματάρχη Παπαγεωργίου, πρώην ηγέτη του Π.Α.Ο., που διαλύθηκε από τον ΕΛΑΣ από της πρώτες ώρες της Αντίστασης για τις ύποπτες δραστηριότητές του. Η Καζέρτα είναι ο Λίβανος των στρατιωτικών. Την περίοδο που ο ΕΛΑΣ θριαμβεύει στα πεδία των μαχών, που η μια μετά την άλλη πόλεις και χωριά απελευθερώνονται ύστερα από σκληρές μάχες με τους ναζί, που αποχωρούν, οι ηγέτες του αντάρτικου συνυπογράφουν συμφωνίες που προετοιμάζουν και οργανώνουν τη σφαγή του.

Τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής αποχωρούν από την Αθήνα στις 12 Οκτώβρη του 1944. Ο ΕΛΑΣ δίνει τις τελευταίες σκληρές μάχες στον Πειραιά για να σώσει τις εγκαταστάσεις στο λιμάνι και το εργοστάσιο ηλεκτρικού στη Δραπετσώνα. Μέχρι τις 18 Οκτώβρη, που φτάνει στην Αθήνα η κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» του Παπανδρέου, δεν έκανε τίποτα για να πάρει την εξουσία. Εξάλλου είχαν υπογράψει γι’ αυτό στο Λίβανο και την Καζέρτα. Για να μπορέσει η αστική τάξη να αποκαταστήσει την εξουσία της, έπρεπε πρώτα απ’ όλα να αφοπλίσει τον ΕΛΑΣ, μια ένοπλη δύναμη την οποία όχι μόνο δεν μπορούσε να ελέγξει, αλλά ήταν πολύ ισχυρότερη από τις δικές της ασθενικές δυνάμεις.

Η Ορεινή Ταξιαρχία, που σχηματίστηκε από τα «νομιμόφρονα» στοιχεία του στρατού τα οποία είχαν διαλύσει στη Μ. Ανατολή, αριθμούσε 2.500 άνδρες, ο «Ιερός Λόχος» 1.000, οι δυνάμεις Αστυνομίας και Χωροφυλακής περίπου 6.500 και σ’ αυτούς πρόσθεσαν τις διάφορες φασιστοσυμμορίες, όπως η «Χ» του Γρίβα με 3.000 άνδρες, φτάνοντας σε ένα σύνολο 13.000 ανδρών, με μηδενικό ηθικό. Η άρχουσα τάξη στηριζόταν ουσιαστικά στη στρατιωτική δύναμη του αγγλικού ιμπεριαλισμού.

Το Δεκέμβρη του 1944, η Κ.Ε. του ΕΑΜ καλεί σε μεγάλο συλλαλητήριο στο Σύνταγμα ενάντια στην απόφαση του Παπανδρέου για αποστράτευση της «Εθνικής Πολιτοφυλακής» του ΕΑΜ και παράδοση των όπλων της. Το τεράστιο και ειρηνικό συλλαλητήριο χτυπάει στο «ψαχνό» η αστυνομία, με απολογισμό 23 νεκρούς και 140 τραυματίες. Ο Δεκέμβρης και η μάχη της Αθήνας είχε ξεκινήσει και κράτησε 33 μέρες.

Αφοπλισμός του ΕΛΑΣ (Βάρκιζα 1945) 

Οι βρετανικές δυνάμεις έφτασαν τους 26.000 άνδρες με 200 τανκς και αεροπλάνα. Απέναντι σ’ αυτή την πίεση, η ηγεσία του ΚΚΕ, αντί να «ρίξει» τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ στην Αθήνα, διέταξε να κινηθούν προς την Ήπειρο με στόχο τη διάλυση του ΕΔΕΣ. Στρατιωτικά τμήματα του ΕΛΑΣ δεν μπήκαν ποτέ στην πόλη και τη μάχη τη σήκωσε ο εφεδρικός ΕΛΑΣ, 20.000 άνδρες με ελαφρύ οπλισμό, και μόνο 1.500 άνδρες του τακτικού ΕΛΑΣ από την Πελοπόννησο.

Η ηγεσία του ΚΚΕ υποχρεώθηκε να δώσει τη μάχη της Αθήνας και την έδωσε διστακτικά, ελπίζοντας σε συμβιβασμό και επαναφορά της Αριστεράς στην κυβέρνηση με καλύτερους όρους. Αντίθετα η άλλη πλευρά ήταν καθαρή και αποφασισμένη. Χαρακτηριστικό είναι το τηλεγράφημα του Τσόρτσιλ στο στρατηγό Σκόμπυ στις 5 Δεκέμβρη, πριν ακόμα εμπλακούν στη μάχη οι αγγλικές δυνάμεις: «…Μη διστάσετε πάντως να ενεργείτε σαν να βρίσκεστε σε κατεχόμενη πόλη, όπου έχει ξεσπάσει τοπική εξέγερση».

Ύστερα από 33 μέρες ηρωικής πάλης, στις 5 Γενάρη ο ΕΛΑΣ εγκαταλείπει την Αθήνα. Αλλά στην υπόλοιπη Ελλάδα, στα 4/5 της χώρας κυριαρχούσε ο ΕΛΑΣ, με 75.000 άνδρες. Μια μάχη είχε χαθεί, όχι όμως και ο πόλεμος. Όμως η ηγεσία του ΚΚΕ συμφώνησε και υπέγραψε ανακωχή.

Στις 12 Φλεβάρη, μετά από διαπραγματεύσεις 10 ημερών, υπογράφεται η περίφημη «Συμφωνία της Βάρκιζας». Ουσιαστικά ήταν μια υποταγή άνευ όρων. Η αντιπροσωπεία ΚΚΕ-ΕΑΜ κέρδισε γενικόλογες μη δεσμευτικές υποσχέσεις για ελεύθερο πολιτικό βίο, σεβασμό στις πολιτικές και συνδικαλιστικές ελευθερίες, εκλογές σε ένα χρόνο και δημοψήφισμα για το πολιτειακό. Αρνήθηκαν να άρουν τον στρατιωτικό νόμο. Οι Ιερολοχίτες θα παρέμεναν, ενώ ο ΕΛΑΣ, το ΕΛΑΝ και η Πολιτοφυλακή αποστρατεύονταν (διαλύονταν) και διατάσσονταν να παραδώσουν αμέσως τα όπλα τους. Αμνηστεύονταν τα πολιτικά αδικήματα, αλλά: «Εξαιρούνται της αμνηστείας τα συναφή κοινά αδικήματα κατά της ζωής και της περιουσίας, τα οποία δεν ήσαν απαραιτήτως αναγκαία διά την επιτυχίαν του πολιτικού αδικήματος…».

Ο τρόπος που χρησιμοποιήθηκε αυτό το σημείο ήταν η αμνήστευση των «ηθικών αυτουργών», δηλαδή της ηγεσίας, επειδή οι αποφάσεις ήταν πολιτικά αδικήματα, αλλά οι απλοί μαχητές, ως φυσικοί αυτουργοί, παραδόθηκαν στα νύχια της αστικής τρομοκρατίας.

Με δάκρυα στα μάτια, οι αντάρτες αναγκάζονται, ουσιαστικά από την ηγεσία τους, να παραδώσουν τα όπλα τους.

Τι λέει για όλα αυτά σήμερα η ηγεσία του ΚΚΕ;

Για τη συμφωνία του Λιβάνου: «Η αντιπροσωπεία έκανε απαράδεκτες υποχωρήσεις. Επιβεβαίωσε τον ρυθμιστικό ρόλο του Βρετανικού Στρατηγείου… δέχθηκε να συμμετάσχουν η ΠΕΕΑ, το ΕΑΜ και το ΚΚΕ σαν ανίσχυρη μειοψηφία στην κυβέρνηση και καταδίκασε την πατριωτική αντιφασιστική πάλη των ελληνικών ένοπλων δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Έτσι κλείστηκε μια συμφωνία που δεν ανταποκρινόταν στο συσχετισμό των δυνάμεων, που υπήρχαν τότε, και τις αρχές του ιδρυτικού του ΕΑΜ, γεγονός που αποτέλεσε σοβαρότατο λάθος αρχών με βαριές επιπτώσεις στην έκβαση του αγώνα».

Για τη συμφωνία της Καζέρτας: «Η “Συμφωνία της Καζέρτας”, ύστερα από τη “Συμφωνία του Λιβάνου”, με τους απαράδεκτους όρους που κι αυτή περιείχε, έδωσε νέες, ακόμα μεγαλύτερες δυνατότητες στους Άγγλους ιμπεριαλιστές…».

Στη «Διακήρυξη της Κεντρικής Επιτροπής για τα 90χρονα του ΚΚΕ» αναφέρεται: «Παρά την απαράδεκτη “Συμφωνία της Βάρκιζας” (12 Φλεβάρη 1945) και τις ολέθριες για το ΕΑΜικό κίνημα συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας, η αστική τάξη δεν είχε μπορέσει να ανακτήσει την πλήρη ιδεολογική και πολιτική της κυριαρχία…»

Σήμερα λοιπόν η ηγεσία του ΚΚΕ μιλάει για σοβαρότατο λάθος και χαρακτηρίζει μεν απαράδεκτες και ολέθριες τις συμφωνίες, αλλά δεν μας εξηγεί γιατί η τότε ηγεσία τις υπέγραψε ή γιατί έκανε απανωτά το ένα λάθος πάνω από το άλλο. Πράγματι, 90 χρόνια αγώνες και θυσίες από τις χιλιάδες αγωνιστών που με αυταπάρνηση πάλεψαν και παλεύουν μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ για ένα καλύτερο αύριο, για το σοσιαλισμό, δεν άξιζαν αυτά τα αποτελέσματα. Οι αγώνες και οι θυσίες τους δεν αξίζουν να καταλήξουν και σήμερα στα ίδια αδιέξοδα…

«Σταλαγματιά, σταλαγματιά, στάζουν τα δάκρυα μου, γιατί προδόθηκαν σκληρά,

τα τόσα όνειρά μου»

Σταλαγματιά, σταλαγματιά
στάζουν τα δάκρυά μου
γιατί προδόθηκαν σκληρά
τα τόσα όνειρά μου.

Προδόθηκα, προδόθηκα
σε ό,τι είχα πιστέψει
τώρα τι άλλο στη ζωή
μπορεί να με μαγέψει.

Σταλαγματιά, σταλαγματιά
στάζει η καρδιά μου αίμα
αχ, στη ζωή με πλάνεψε
το μαγεμένο ψέμα.

Η Κατασκευή της Συναίνεσης: Ο Νόαμ Τσόμσκι και τα ΜΜΕ [1992]

Σε ένα από τα πιο πολυβραβευμένα ντοκιμαντέρ στην ιστορία του είδους, με τίτλο «Η Κατασκευή της Συναίνεσης: ο Νόαμ Τσόμσκι και τα Μίντια», οι δημιουργοί ακολουθούν σε διαλέξεις ανά τον πλανήτη τον βραβευμένο με το βραβείο Κιότο (ιαπωνικό βραβείο ισότιμο του Νόμπελ για τις κοινωνικές επιστήμες) καθηγητή Γλωσσολογίας και μαχητικό κριτικό της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ για μισό αιώνα, Νόαμ Τσόμσκι. Το αποτέλεσμα τους δικαίωσε με 22 βραβεία και 50 συμμετοχές σε διεθνή φεστιβάλ, καθώς αποτέλεσε το πιο επιτυχημένο ντοκιμαντέρ στην ιστορία του Καναδά μέχρι την προβολή του The Corporation (2003), από τους ίδιους δημιουργούς.

Ο Αμερικανός διανοητής υποστηρίζει ότι τα ΜΜΕ στις ΗΠΑ είναι, αν όχι «φερέφωνα», τουλάχιστον εκφραστές των συμφερόντων του κυρίαρχου πολιτικού και οικονομικού κατεστημένου (των «πολυεθνικών»). «Ο ρόλος των ΜΜΕ», σημειώνει, «είναι να υπερασπίζονται την πολιτική, οικονομική και κοινωνική ατζέντα των προνομιούχων ομάδων που κυριαρχούν στην κοινωνία και στο κράτος». Αυτή η εξάρτηση από την πολιτική και οικονομική εξουσία κάνει τα ΜΜΕ όργανα προπαγάνδας και όχι ενημέρωσης.

Οι έλεγχοι τους οποίους ασκεί η οικονομική και η πολιτική εξουσία μέσω των ΜΜΕ στις «Δημοκρατίες της Δύσης» διαφέρουν από αυτούς των ολοκληρωτικών καθεστώτων κι έτσι οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης» δεν είναι η σοβιετική «Πράβδα». Ωστόσο, το τελικό αποτέλεσμα όσων αποτυπώνονται στο χαρτί είναι «εφάμιλλης ομοιογένειας και συμμόρφωσης», όπως υποστηρίζει.

Το φαινόμενο δεν είναι παράδοξο, επισημαίνει, ενώ η κατάδειξή του δε συνιστά θεωρία συνωμοσίας:

Τίποτα δεν είναι πιο άσχετο σε αυτά που συζητήσαμε από μια θεωρία συνωμοσίας. Αν αναλύσω το οικονομικό σύστημα και πω ότι η General Motors προσπαθεί να μεγιστοποιήσει το κέρδος και το μερίδιο της αγοράς, αυτό δεν είναι θεωρία συνωμοσίας, είναι ανάλυση των θεσμών. Δεν έχει καμία σχέση με τις συνωμοσίες και είναι η ίδια ακριβώς λογική που εφαρμόζεται για τα μέσα ενημέρωσης. Η φράση «θεωρία συνωμοσίας» αναφέρεται συνεχώς και νομίζω πως έχει σκοπό ακριβώς να αποθαρρύνει τη θεσμική ανάλυση.

Παράλληλα, για τους δομικούς περιορισμούς των δελτίων ειδήσεων και των ειδησεογραφικών εκπομπών που κατά κανόνα δεν επιτρέπουν εμβάθυνση στις αναλύσεις, σημειώνει:

Ας υποθέσουμε ότι εμφανίζομαι και μέσα σε δυο λεπτά πω ότι ο Καντάφι είναι τρομοκράτης ο Χομεϊνί δολοφόνος και ότι οι Ρώσοι εισέβαλαν στο Αφγανιστάν. Δεν χρειάζομαι αποδείξεις, όλοι θα συμφωνήσουν. Ας υποθέσουμε όμως ότι πω κάτι που δεν αναμασάει τα συμβατικά πιστεύω. Ας υποθέσουμε ότι πω κάτι που δεν είναι αυτό που περιμένουν. Ας υποθέσουμε ότι πω... «Οι μεγαλύτερες διεθνείς τρομοκρατικές επιχειρήσεις είναι αυτές που γίνονται από την Ουάσινγκτον». Ή ας υποθέσουμε ότι πω: «Τη δεκαετία του '80 η κυβέρνηση των ΗΠΑ λειτουργούσε υπόγεια». Ας υποθέσουμε ότι πω: «οι ΗΠΑ εισέβαλαν στο Νότιο Βιετνάμ». «Οι καλύτεροι πολιτικοί ηγέτες είναι τεμπέληδες και διεφθαρμένοι» - «Αν εφαρμόζονταν οι νόμοι της Νυρεμβέργης τότε όλοι οι μεταπολεμικοί πρόεδροι των ΗΠΑ θα είχαν κρεμαστεί» - «Η Βίβλος είναι πιθανότατα το βιβλίο με τις περισσότερες γενοκτονίες» - «Η εκπαίδευση είναι ένα σύστημα επιβαλλόμενης άγνοιας» - «Δεν υπάρχει περισσότερη ηθική στις διεθνείς σχέσεις απ' ότι υπήρχε στην εποχή του Τζέγκις Χαν. Απλώς υπάρχουν διαφορετικοί παράγοντες». Τότε «οι άνθρωποι θα θελήσουν να καταλάβουν τι εννοώ», συνεχίζει.

Εύλογα θα σκεφτούν: «Γιατί το είπες αυτό; Δεν το έχω ξανακούσει αυτό. Αφού το είπες θα πρέπει να δώσεις μια εξήγηση. Ίσως μερικές αποδείξεις και καλύτερα να έχεις πολλές αποδείξεις γιατί αυτό είναι ένα αρκετά αναπάντεχο σχόλιο. Ωστόσο δεν μπορείς να δώσεις αποδείξεις όταν μιλάς συνοπτικά. Αυτή είναι η μεγαλοφυΐα αυτού του δομικού περιορισμού».

Για το ντοκιμαντέρ που διέγραψε τη δική του πορεία, ο ίδιος σημειώνει μετά από εκκλήσεις του κόσμου «να προσχωρήσουν στο κίνημα του οποίου ηγείται», ότι ενδεχομένως είναι στη φύση του τηλεοπτικού μέσου να «θεοποιείται» το πρόσωπο σε βάρος του μηνύματος που μεταφέρει. Χαρακτηριστικά, για τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης» απάντησε πως το ντοκιμαντέρ -και κυρίως το βιβλίο στο οποίο βασίζεται- αποτελεί πάνω από όλα μια κριτική για τα ΜΜΕ κι όχι ένα κάλεσμα για οργάνωση, όπως οι ίδιοι σημειώνουν αγνοώντας την πρώτη παράμετρο.

Τα 14 τυπικά χαρακτηριστικά του "πρωτο-φασισμού" σύμφωνα με τον Ουμπέρτο Έκο

Παρά την ασάφεια αυτή, νομίζω πως μπορούμε να σκιαγραφήσουμε έναν κατάλογο χαρακτηριστικών τα οποία είναι αντιπροσωπευτικά αυτού που ονομάζω «πρωτοφασισμό», ή «αρχέγονο φασισμό». Αυτά τα χαρακτηριστικά δεν μπορούν να οργανωθούν σε ένα ενιαίο σύστημα· πολλά απ' αυτά αλληλοαναιρούνται, και είναι επίσης αντιπροσωπευτικά και άλλων μορφών δεσποτισμού ή φανατισμού. Η παρουσία ενός και μόνο απ' αυτά, όμως, αρκεί για να επιτρέψει στο φασισμό να συμπτυχθεί γύρω του.
Τα 14 τυπικά χαρακτηριστικά του "Πρωτο-φασισμού" σύμφωνα με τον Ουμπέρτο Έκο:

1. Η λατρεία της παράδοσης

2. Η απόρριψη του ορθολογισμού και του μοντερνισμού

3. Η καχυποψία απέναντι στη διανόηση, την κριτική σκέψη, την κουλτούρα

4. Η διαφωνία είναι προδοσία

5. Ο φόβος του διαφορετικού

6. Η επίκληση προς μια απογοητευμένη, ταπεινωμένη, φοβισμένη μεσαία τάξη

7. Η εμμονή με τις συνωμοσίες, ιδιαίτερα τις διεθνείς

8. Η αίσθηση της ταπείνωσης απέναντι στη δύναμη ή τον πλούτο του εχθρού

9. Ο ειρηνισμός είναι συναλλαγή με τον εχθρό. Η λύση θα έρθει με μια «τελική μάχη».

10. Ο «λαϊκός ελιτισμός»: ανήκουμε στον καλύτερο λαό του κόσμου, τα μέλη του κόμματος είναι οι καλύτεροι πολίτες.

11. Η λατρεία του ηρωισμού και του θανάτου.

12. Η μετάθεση του πόθου για εξουσία στη σεξουαλική συμπεριφορά.

13. Τα άτομα ως άτομα δεν έχουν δικαιώματα, ο Λαός γίνεται αντιληπτός σαν ποιότητα, ο Ηγέτης είναι ο ερμηνευτής της κοινής βούλησης.

14. Φτωχό λεξιλόγιο χωρίς σύνθετη κριτική σκέψη


Αναλυτικά...

1. Το πρώτο χαρακτηριστικό του πρωτοφασισμού είναι η λατρεία της παράδοσης. Η παραδοσιαρχία, βέβαια, είναι πολύ παλαιότερη από τον φασισμό. Δεν χαρακτήριζε μόνο την αντιεπαναστατική σκέψη των Καθολικών μετά τη Γαλλική Επανάσταση, αλλά γεννήθηκε στους ελληνιστικούς χρόνους, ως αντίδραση στον κλασικό ελληνικό ορθολογισμό. Στη λεκάνη της Μεσογείου, λαοί διαφόρων θρησκειών (που οι περισσότερες απ' αυτές είχαν γίνει δεκτές στο ρωμαϊκό πάνθεο) άρχισαν να ονειρεύονται κάποια αποκάλυψη που είχε συμβεί στην αυγή της ανθρώπινης ιστορίας. Αυτή η αποκάλυψη, σύμφωνα με τη μυστηριακή αίγλη που καλλιεργούσε η παραδοσιαρχία, είχε παραμείνει για πολύ καιρό κρυμμένη κάτω από το πέπλο γλωσσών που ήταν πια ξεχασμένες στα αιγυπτιακά ιερογλυφικά, στους κέλτικους ρούνους, στους παπύρους των σχεδόν άγνωστων θρησκειών της Ασίας.

Αυτή η νέα κουλτούρα έπρεπε να είναι συγκρητιστική. Ο συγκρητισμός δεν είναι απλά, όπως λένε τα λεξικά, «ο συνδυασμός διαφόρων μορφών πίστης και λατρευτικής πρακτικής»· ένας τέτοιος συνδυασμός πρέπει να ανέχεται τις αντιφάσεις. Καθένα από τα αρχικά μηνύματα περιέχει ψήγματα σοφίας, και όποτε έμοιαζαν να λένε διαφορετικά ή ασύμβατα πράγματα αυτό συνέβαινε μόνο και μόνο γιατί όλα παραπέμπουν, με αλληγορικό τρόπο, στην ίδια αρχέγονη αλήθεια.

Συνεπώς, δεν μπορεί να υπάρξει καμία πρόοδος στη γνώση. Η αλήθεια έχει ήδη καταγραφεί μια για πάντα, κι εμείς το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να συνεχίζουμε να ερμηνεύουμε το δυσνόητο μήνυμά της.

Αν κοιτάξει κανείς τις βιβλιοθήκες διαφόρων φασιστικών καθεστώτων, θα βρει όλους τους μείζονες διανοητές της παραδοσιαρχίας. Η ναζιστική εσωτερική γνώση τρεφόταν με παραδοσιαρχικά, συγκρητιστικά και μυστικιστικά στοιχεία. Η πηγή που επηρέασε περισσότερο τις θεωρίες της νέας ιταλικής δεξιάς, ο Ιούλιος Έβολα, συνδύαζε το Άγιο Δισκοπότηρο με τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών, και την αλχημεία με την Αγία Ρωμαϊκή και Γερμανική Αυτοκρατορία. Και μόνο το γεγονός ότι η ιταλική δεξιά, για να δείξει πόσο ανοιχτό μυαλό διαθέτει, διεύρυνε αυτό τον κατάλογο ώστε να συμπεριλάβει και έργα του Ντε Μαιτρ, του Γκενόν και του Γκράμσι, αποτελεί ολοφάνερη απόδειξη συγκρητισμού.

Αν κοιτάξετε τα ράφια που, στα αμερικάνικα βιβλιοπωλεία, φέρουν την επιγραφή «Νέα Εποχή», θα βρείτε εκεί μέχρι και Άγιο Αυγουστίνο, ο οποίος, απ' ό,τι γνωρίζω, δεν ήταν φασίστας. Αλλά το να συνδυάζεις τον Άγιο Αυγουστίνο με το Στόουνχεντζ αυτό είναι σύμπτωμα πρωτοφασισμού.

2. Η παραδοσιαρχία συνεπάγεται την απόρριψη του μοντερνισμού. Και οι φασίστες και οι εθνικοσοσιαλιστές κυριολεκτικά λάτρευαν την τεχνολογία, ενώ οι διανοητές της παραδοσιαρχίας συνήθως την απορρίπτουν ως αντίθετη προς τις παραδοσιακές πνευματικές αξίες. Όμως, παρόλο που ο ναζισμός υπερηφανευόταν για τα βιομηχανικά του επιτεύγματα, ο εγκωμιασμός του μοντερνισμού δεν ήταν παρά η επιφάνεια μιας ιδεολογίας βασισμένης στην ιδέα Αίμα και Γη (Blut und Boden). Η απόρριψη του σύγχρονου κόσμου ήταν μεταμφιεσμένη σαν αντίκρουση του καπιταλιστικού τρόπου ζωής, αλλά αφορούσε κυρίως στην απόρριψη του Πνεύματος του 1789 (και του 1776, φυσικά). Ο Διαφωτισμός, η Εποχή του Ορθολογισμού, γίνεται αντιληπτή ως απαρχή της σύγχρονης αχρειότητας. Κατ' αυτή την έννοια, ο πρωτοφασισμός μπορεί να οριστεί ως ανορθολογισμός.

3. Ο ανορθολογισμός βασίζεται επίσης στη λατρεία της δράσης για τη δράση. Επειδή η δράση είναι από μόνη της όμορφη, πρέπει να αναλαμβάνεται πριν, ή χωρίς, οποιαδήποτε σκέψη. Η σκέψη είναι μια μορφή αποδυνάμωσης. Επομένως, η κουλτούρα είναι ύποπτη, στο βαθμό που ταυτίζεται με την κριτική στάση. Η καχυποψία απέναντι στον κόσμο της διανόησης αποτελούσε πάντοτε σύμπτωμα του πρωτοφασισμού, από την υποτιθέμενη ρήση του Γκέμπελς («όταν ακούω να μιλάνε για κουλτούρα αρπάζω το όπλο μου») μέχρι τη συχνή χρήση εκφράσεων όπως «εκφυλισμένοι διανοούμενοι», «κουλτουριάρηδες», «παρηκμασμένοι σνομπ», «τα πανεπιστήμια είναι φωλιές κομμουνιστών». Οι επίσημοι φασίστες διανοούμενοι ασχολούνταν κυρίως με το να επιτίθενται στον σύγχρονο πολιτισμό και την αριστερή διανόηση, που έχουν προδώσει τις παραδοσιακές αξίες.

4. Καμιά συγκρητιστική πίστη δεν αντέχει στην αναλυτική κριτική. Το κριτικό πνεύμα κάνει διακρίσεις μεταξύ των εννοιών, και αυτές οι διακρίσεις αποτελούν σημάδι μοντερνισμού. Στον σύγχρονο πολιτισμό, η επιστημονική κοινότητα επαινεί τη διαφωνία ως μέθοδο βελτίωσης της γνώσης. Για τον πρωτοφασισμό, η διαφωνία είναι προδοσία.

5. Εξάλλου, η διαφωνία αποτελεί σημάδι ποικιλομορφίας. Ο πρωτοφασισμός καλλιεργεί και αναζητεί τη συναίνεση με το να οξύνει και να εκμεταλλεύεται το φυσικό φόβο του διαφορετικού. Η πρώτη έκκληση ενός φασιστικού ή πρώιμου φασιστικού κινήματος είναι η έκκληση ενάντια στους παρείσακτους. Επομένως, ο πρωτοφασισμός είναι εξ ορισμού ρατσιστικός.

6. Ο πρωτοφασισμός πηγάζει από την ατομική ή κοινωνική απογοήτευση. Αυτός είναι και ο λόγος που ένα από τα πιο τυπικά χαρακτηριστικά των φασιστικών καθεστώτων του παρελθόντος ήταν η επίκληση προς μια απογοητευμένη μεσαία τάξη που μαστιζόταν από μια οικονομική κρίση ή ένιωθε πολιτικά εξευτελισμένη και φοβισμένη από την πίεση που ασκούσαν οι χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις. Στην εποχή μας, που οι παλιοί «προλετάριοι» είναι πλέον μικροαστοί (και τα λούμπεν στοιχεία είναι κατά κανόνα αποκλεισμένα από την πολιτική σκηνή), ο φασισμός του αύριο θα βρει το ακροατήριό του σ' αυτή τη νέα πλειοψηφία.

7. Στους ανθρώπους που νιώθουν πως δεν έχουν πλέον ξεκάθαρη κοινωνική ταυτότητα, ο πρωτοφασισμός λέει πως το μοναδικό τους προνόμιο είναι το πιο κοινό, ότι έχουν γεννηθεί στην ίδια χώρα. Αυτή είναι και η απαρχή του εθνικισμού. Άλλωστε, το μοναδικό πράγμα που μπορεί να δώσει ταυτότητα στο έθνος είναι οι εχθροί του. Έτσι, στη ρίζα της πρωτοφασιστικής ψυχολογίας υπάρχει μια εμμονή με τις συνωμοσίες, ιδιαίτερα τις διεθνείς. Οι οπαδοί πρέπει να νιώθουν πολιορκημένοι. Ο πιο εύκολος τρόπος να πολεμήσεις μια συνωμοσία είναι η επίκληση στην ξενοφοβία. Αλλά η συνωμοσία πρέπει να έχει και εσωτερικούς μοχλούς: οι Εβραίοι είναι συνήθως ο καλύτερος στόχος, γιατί έχουν το πλεονέκτημα να είναι ταυτόχρονα και εσωτερικοί και εξωτερικοί εχθροί. Στις Η.Π.Α., ένα εμφανές δείγμα συνωμοσιολογικής εμμονής βρίσκεται στο βιβλίο του Πατ Ρόμπερτσον Η Νέα Τάξη Πραγμάτων, αλλά, όπως έχουμε δει πρόσφατα, υπάρχουν και πολλά άλλα.

8. Οι οπαδοί πρέπει να νιώθουν ταπεινωμένοι από τον επιδεικτικό πλούτο και την δύναμη των εχθρών τους. Όταν ήμουν μικρό παιδί, μου είχαν μάθει ότι οι Εγγλέζοι είχαν πέντε γεύματα τη μέρα. Έτρωγαν πιο συχνά από τους φτωχούς αλλά νηφάλιους Ιταλούς. Και ότι οι Εβραίοι είναι πλούσιοι και βοηθάνε ο ένας τον άλλο μέσω ενός μυστικού δικτύου αμοιβαίας αρωγής. Έτσι, με μια συνεχή μετατόπιση της ρητορικής εστίασης, οι εχθροί είναι ταυτόχρονα πολύ ισχυροί και πολύ αδύναμοι. Οι φασιστικές κυβερνήσεις είναι καταδικασμένες να χάνουν τους πολέμους τους, γιατί είναι εγγενώς ανίκανες να κάνουν μια αντικειμενική εκτίμηση της δύναμης του εχθρού.

9. Για τον πρωτοφασισμό, δεν υπάρχει αγώνας για τη ζωή· αντίθετα, η ζωή είναι ένας συνεχής αγώνας. Επομένως, ο ειρηνισμός ισοδυναμεί με συναλλαγή με τον εχθρό. Είναι κακός, γιατί η ζωή είναι ένας συνεχής πόλεμος. Αυτό, όμως, επιφέρει ένα «σύμπλεγμα Αρμαγεδδώνα». Εφόσον οι εχθροί πρέπει να ηττηθούν, θα πρέπει να υπάρξει μια τελική μάχη, μετά από την οποία το κίνημα θα έχει υπό τον έλεγχό του ολόκληρο τον κόσμο. Μια τέτοια «τελική λύση», όμως, θα σημάνει την αρχή μιας περιόδου ειρήνης, μιας Χρυσής Εποχής, πράγμα που έρχεται σε αντίφαση με το δόγμα του συνεχούς πολέμου. Κανείς φασίστας ηγέτης δεν έχει καταφέρει ποτέ να λύσει αυτό το πρόβλημα.

10. Ο ελιτισμός αποτελεί χαρακτηριστική διάσταση κάθε αντιδραστικής ιδεολογίας, στο βαθμό που είναι θεμελιωδώς αριστοκρατικός, και ο αριστοκρατικός και μιλιταριστικός ελιτισμός συνεπάγεται την περιφρόνηση προς τους αδύναμους. Ο πρωτοφασισμός μπορεί να εκφράσει μόνο έναν λαϊκό ελιτισμό. Κάθε πολίτης ανήκει στον καλύτερο λαό του κόσμου, τα μέλη του κόμματος είναι οι καλύτεροι πολίτες, κάθε πολίτης μπορεί (ή πρέπει) να γίνει μέλος του κόμματος. Αλλά δεν μπορεί να υπάρχουν πατρίκιοι χωρίς πληβείους. Ο Ηγέτης, που γνωρίζει ότι η εξουσία δεν του απονεμήθηκε δημοκρατικά αλλά την κατέκτησε με τη βία, γνωρίζει επίσης ότι η δύναμή του βασίζεται στην αδυναμία των μαζών· οι μάζες είναι αδύναμες, και γι' αυτό χρειάζονται και αξίζουν έναν ηγεμόνα. Και εφόσον η ομάδα είναι οργανωμένη ιεραρχικά (σύμφωνα με το στρατιωτικό πρότυπο), κάθε ηγέτης περιφρονεί τους υφισταμένους του, και καθένας απ' αυτούς περιφρονεί τους κατωτέρους του. Αυτό ενισχύει την αίσθηση του μαζικού ελιτισμού.

11. Μέσα σ' αυτή την προοπτική, όλοι μαθαίνουν πως πρέπει να γίνουν ήρωες. Σε κάθε μυθολογία, ο ήρωας είναι ένα εξαιρετικό ον, αλλά για την πρωτοφασιστική ιδεολογία ο ηρωισμός είναι ο κανόνας. Αυτή η λατρεία του ηρωισμού συνδέεται στενά με τη λατρεία του θανάτου. Δεν είναι τυχαίο ότι ένα από τα συνθήματα που είχαν οι ισπανοί φαλαγγίτες ήταν το «viva la muerte» («ζήτω ο θάνατος»). Στις μη φασιστικές κοινωνίες, ο απλός λαός μαθαίνει ότι ότι ο θάνατος είναι κάτι το δυσάρεστο που όμως πρέπει να το αντιμετωπίζει με αξιοπρέπεια· και οι πιστοί μαθαίνουν ότι είναι ένας οδυνηρός τρόπος για να περάσουν σε μια μεταφυσική ευτυχία. Αντίθετα, ο πρωτοφασίστας ήρωας αποζητά τον ηρωικό θάνατο, ο οποίος διαφημίζεται ως η μεγαλύτερη ανταμοιβή για μια ηρωική ζωή. Ο πρωτοφασίστας ήρωας ανυπομονεί να πεθάνει. Μέσα στην ανυπομονησία του, συχνά στέλνει κι άλλους ανθρώπους στο θάνατο.

12. Επειδή και ο συνεχής πόλεμος και ο ηρωισμός είναι δύσκολα παιχνίδια, ο πρωτοφασίστας μεταθέτει τον πόθο του για εξουσία στη σεξουαλική συμπεριφορά του. Έτσι προκύπτει ο ματσισμός [σ.τ.Μ.: το αντριλίκι] (που συνεπάγεται αφενός την περιφρόνηση προς τη γυναίκα και αφετέρου την καταδίκη παρεκκλινουσών ερωτικών συνηθειών, όπως η αγνότητα ή η ομοφυλοφιλία). Και επειδή και το σεξ είναι δύσκολο παιχνίδι, ο πρωτοφασίστας ήρωας προτιμά να παίζει με τα όπλα - σαν φαλλικό υποκατάστατο.

13. Ο πρωτοφασισμός βασίζεται σε έναν επιλεκτικό λαϊκισμό, έναν ποιοτικό λαϊκισμό, θα έλεγε κανείς. Σε μια δημοκρατία, οι πολίτες έχουν ατομικά δικαιώματα, αλλά οι πολίτες συνολικά έχουν πολιτική επιρροή μόνο από ποσοτική άποψη ακολουθούνται οι αποφάσεις της πλειοψηφίας. Για τον πρωτοφασισμό, όμως, τα άτομα ως άτομα δεν έχουν δικαιώματα, και ο Λαός γίνεται αντιληπτός σαν ποιότητα, σαν μια μονολιθική οντότητα που εκφράζει την Κοινή Βούληση. Και επειδή κανένα μεγάλο σύνολο ατόμων δεν μπορεί ποτέ να έχει κοινή βούληση, ο Ηγέτης παριστάνει το διερμηνέα τους. Έχοντας χάσει την εξουσία της αντιπροσώπευσης, οι πολίτες δεν πράττουν· καλούνται μόνο να παίξουν το ρόλο του Λαού. Έτσι, ο Λαός δεν είναι παρά ένα θεατρικό εφεύρημα. Για να πάρουμε μια γεύση ποιοτικού λαϊκισμού δεν χρειαζόμαστε πλέον την Πιάτσα Βενέτσια της Ρώμης, ούτε το Στάδιο της Νυρεμβέργης. Υπάρχει στο μέλλον μας ένας τηλεοπτικός ή διαδικτυακός λαϊκισμός, στον οποίο η συναισθηματική αντίδραση μιας επιλεγμένης ομάδας πολιτών θα μπορεί να παρουσιάζεται και να γίνεται αποδεκτή ως η Φωνή του Λαού.

Λόγω του ποιοτικού λαϊκισμού του, ο πρωτοφασισμός πρέπει να είναι κατά των «διεφθαρμένων» κοινοβουλευτικών κυβερνήσεων. Μια από τις πρώτες φράσεις που είπε ο Μουσολίνι στο ιταλικό κοινοβούλιο ήταν «Θα μπορούσα να μετατρέψω αυτό το βουβό και καταθλιπτικό μέρος σε στρατόπεδο για τις σπείρες μου» οι «σπείρες» είναι μια υποδιαίρεση της παραδοσιακής ρωμαϊκής λεγεώνας. Βέβαια, αμέσως βρήκε καλύτερο καταυλισμό για τις σπείρες του, αλλά λίγο αργότερα διέλυσε το κοινοβούλιο. Όποτε ένας πολιτικός αμφισβητεί τη νομιμότητα ενός κοινοβουλίου γιατί δεν αντιπροσωπεύει πλέον τη Φωνή του Λαού, αρχίζει και μυρίζει πρωτοφασισμό.

14. Ο πρωτοφασισμός μιλάει την «Νέα Ομιλία». Η Νέα Ομιλία επινοήθηκε από τον Όργουελ στο βιβλίο του 1984, ως επίσημη γλώσσα του Αγγλικού Σοσιαλισμού. Αλλά σε πολλές μορφές δικτατορίας συναντά κανείς πρωτοφασιστικά χαρακτηριστικά. Όλα τα ναζιστικά και φασιστικά σχολικά εγχειρίδια χρησιμοποιούσαν φτωχό λεξιλόγιο και στοιχειώδη σύνταξη, με σκοπό να περιορίσουν τη διάδοση των εργαλείων της σύνθετης και κριτικής σκέψης. Αλλά πρέπει να είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε άλλα είδη Νέας Ομιλίας, ακόμα κι αν παίρνουν τη φαινομενικά αθώα μορφή ενός δημοφιλούς τοκ-σόου.

Το πρωινό της 27ης Ιουλίου 1943, έμαθα ότι, σύμφωνα με ραδιοφωνικές ανακοινώσεις, ο φασισμός είχε καταρρεύσει και ο Μουσολίνι είχε συλληφθεί. Όταν η μητέρα μου με έστειλε να αγοράσω την εφημερίδα, είδα ότι οι εφημερίδες στον κοντινότερο πάγκο είχαν διαφορετικούς τίτλους. Επιπλέον, αφού είδα τους τίτλους, συνειδητοποίησα ότι κάθε εφημερίδα έγραφε διαφορετικά πράγματα. Αγόρασα μία στην τύχη, και διάβασα στην πρώτη σελίδα ένα μήνυμα που το υπέγραφαν πέντε ή έξι πολιτικά κόμματα ανάμεσά τους η Χριστιανική Δημοκρατία, το Κομμουνιστικό Κόμμα, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το Κόμμα της Δράσης, και το Φιλελεύθερο Κόμμα.

Μέχρι τότε, πίστευα ότι υπήρχε μόνο ένα κόμμα σε κάθε χώρα, και ότι στην Ιταλία αυτό ήταν το Εθνικό Φασιστικό Κόμμα. Τώρα, ανακάλυπτα ότι στη χώρα μου μπορούσαν να υπάρχουν ταυτόχρονα διάφορα κόμματα. Καθώς ήμουν έξυπνο παιδί, κατάλαβα ότι όλα αυτά τα κόμματα δεν μπορεί να γεννήθηκαν μέσα σε μια νύχτα, άρα θα πρέπει να υπήρχαν εδώ και αρκετό καιρό ως μυστικές οργανώσεις.

Το μήνυμα στην πρώτη σελίδα πανηγύριζε για το τέλος της δικτατορίας και την επιστροφή της ελευθερίας: της ελευθερίας του λόγου, του τύπου, της πολιτικής σύμπραξης. Αυτές τις λέξεις, «ελευθερία», «δικτατορία» τις διάβαζα τώρα για πρώτη φορά στη ζωή μου. Χάρη σ' αυτές τις λέξεις, ξαναγεννήθηκα ως ελεύθερος δυτικός άνθρωπος.

Πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση, ώστε το νόημα αυτών των λέξεων να μην ξεχαστεί ξανά. Ο πρωτοφασισμός βρίσκεται ακόμα γύρω μας, πολλές φορές με πολιτικά. Θα ήταν πολύ ευκολότερο, για μας, αν εμφανιζόταν στην παγκόσμια σκηνή κάποιος και έλεγε «Θέλω να ξανανοίξω το Άουσβιτς, θέλω να παρελάσουν ξανά οι Μελανοχίτωνες στις ιταλικές πλατείες». Αλλά η ζωή δεν είναι τόσο απλή. Ο πρωτοφασισμός μπορεί να επιστρέψει με το πιο αθώο προσωπείο. Είναι καθήκον μας να τον αποκαλύπτουμε και να καταδεικνύουμε οποιαδήποτε από τις νέες εκφάνσεις του κάθε μέρα, σε κάθε μέρος του κόσμου. Και είναι καλό να θυμόμαστε τα λόγια που είπε ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ στις 4 Νοεμβρίου 1938:

«Τολμώ να πω ότι, αν ποτέ η αμερικανική δημοκρατία πάψει να προχωρεί ως ζωντανή δύναμη και να προσπαθεί μέρα και νύχτα, με ειρηνικό τρόπο, να κάνει όλους τους πολίτες μας καλύτερους, τότε ο φασισμός θα δυναμώσει στη χώρα μας

Το πρωτότυπο κείμενο δημοσιεύτηκε στο New York Review of Books το 1995