Το εξπρές του φόβου στην Τουρκία του Ερντογάν

Με τη θριαμβευτι­κή επικράτηση του Ταγίπ Ερντο­γάν και του Κόμ­ματος Δικαιοσύ­νης και Ανάπτυξης φαινόταν να λή­γει οριστικά η απόπειρα στρατιωτι­κού πραξικοπήματος που εκδηλώθη­κε το βράδυ της Παρασκευής και εί­χε ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν πά­νω από 250 άνθρωποι και να μετα­τραπούν οι δύο μεγαλύτερες πόλεις της Τουρκίας σε πεδία μαχών μέχρι το πρωί του Σαββάτου, όταν παραδό­θηκε ο βασικός όγκος των πραξικοπη­ματιών. Ο πολυδαίδαλος μηχανισμός του κυβερνώντος ισλαμικού κόμμα­τος, ο οποίος κατάφερε μέσα σε λίγες ώρες να κινητοποιήσει δεκάδες χιλιά­δες κόσμου σε Κωνσταντινούπολη και Άγκυρα, καθώς και μη απώλεια του ελέγχου σε καίριες δομές του κρατι­κού μηχανισμού, όπως η αστυνομία, οι μυστικές υπηρεσίες και η ηγεσία του στρατού ξηράς αποτέλεσαν, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, τα δύο στοιχεία-κλειδιά για την έκβαση της επιχείρη­σης ανατροπής του Ερντογάν.

Η πλάστιγγα, άλλωστε, φάνηκε να γέρνει προς την πλευρά του προέδρου και της κυβέρνησης σχετικά σύντο­μα, δηλαδή λίγο μετά τα μεσάνυχτα ―είναι ενδεικτικό ότι εκείνη τη στιγμή πήραν θέση Αμερικανοί, Ευρωπαίοι και ΝΑΤΟ, οι οποίοι επί ένα τρίωρο περίπου πρακτικά σφύριζαν αδιάφο­ρα. Τότε, κατέστη ξεκάθαρο ότι οι πι­στές προς το καθεστώς δυνάμεις εί­χαν απωθήσει τις επιθέσεις στη βου­λή, το προεδρικό μέγαρο και τις έδρες της αστυνομίας και της ΜΙΤ, ενώ ανα­κατέλαβαν το κτίριο της κρατικής ρα­διοτηλεόρασης. Το «κερασάκι» ήταν η προσγείωση στο αεροδρόμιο Ατα­τούρκ ―το οποίο επίσης βρέ­θηκε για λίγο στον έλεγχο των πραξικοπηματιών― του αερο­σκάφους που μετέφερε τον Ερ­ντογάν από την περιοχή της Μαρμαρίδας όπου λέγεται ότι βρισκόταν, με ορισμένες πληρο­φορίες να κάνουν μάλιστα λό­γο για επίθεση που δέχθηκε το ξενοδοχείο του λίγο αφότου ο ίδιος είχε αναχωρήσει…

Όσον αφορά στους πρωταίτιους, αν και τα πάντα (και κυρίως οι δια­συνδέσεις τους) είναι ακόμη ανοιχτά, φαίνεται πως προέρχονταν κυρίως από τις τάξεις της στρατοχωροφυλα­κής και της αεροπορίας. Μάλιστα, εί­ναι πολύ πιθανό η χρονική συγκυρία που επέλεξαν να είχε άμεση σχέση με τις επικείμενες κρίσεις στις ένοπλες δυνάμεις, καθώς η κυβέρνηση σχε­δίαζε να καταφέρει ένα ακόμη ισχυ­ρό πλήγμα στους υποστηρικτές των «κεμαλιστών» και του εξόριστου στις ΗΠΑ ιμάμη Φετχουλάχ Γκιουλέν.

Πλέον, ο Ερντογάν μοιάζει πανί­σχυρος και ο δρόμος προς την πολι­τειακή μεταρρύθμιση η οποία θα του δώσει τις υπερεξουσίες που επιδιώ­κει έχει ανοίξει διάπλατα. Όσο για το παλιό κατεστημένο, φαντάζει αδύνα­μο να του σταθεί εμπόδιο ή να προ­βάλλει ουσιώδεις αντιρρήσεις. Αυτή, όμως, είναι η μία και η πιο προφανής πλευρά των δραματικών γεγονότων που συνέβησαν τις τελευταίες ώρες ―μόνο που ο «διάβολος» και η ουσία συνήθως κρύβονται αλλού.

Για παράδειγμα, ο Ερντογάν γνω­ρίζει ότι η αναμέτρηση δεν έγινε με το «βαρύ πυροβολικό» του αντιπά­λου, καθώς η ηγεσία του στρατεύμα­τος διαχώρισε τη θέση της, ενώ πα­ράλληλα, σε πολιτικό επίπεδο, όλα τα κόμματα ―οι κεμαλιστές του CHP, οι ακροδεξιοί εθνικιστές του MHP και φυσικά το HDP― αποδοκίμασαν το πραξικόπημα. Έτσι, μια δεύτερη και πιο προσεκτική ανάγνωση θα μπο­ρούσε να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι ο «σουλτάνος» είναι όμηρος και οι αντίπαλοί του μπορούν τώρα να διεκδικήσουν και να επιβάλουν νέ­ες ισορροπίες.

Η πλευρά αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι η συγκεκριμένη από­πειρα πραξικοπήματος δεν ήταν παρά το αποκορύφωμα (για την ώρα…) των έντονων αντιθέσε­ων και της σκληρής πόλωσης στο εσωτερικό της Τουρκίας και μάλιστα σε όλα τα επίπεδα, που προφανώς δεν πρόκειται να εκλείψουν: Η αστική τάξη εμφανίζεται διχασμένη (κάτι που αποτυπώνεται και στους κρατικούς και κατασταλτικούς μηχα­νισμούς), το εργατικό κίνημα βρίσκε­ται σε ανοδική πορεία να θέτει ουσι­ώδεις διεκδικήσεις, το εθνικό ζήτημα με αιχμή το Κουρδικό μαίνεται, ενώ ο ανταγωνισμός της Άγκυρας με άλλες περιφερειακές δυνάμεις, τις ΗΠΑ και την ΕΕ συνεχίζεται.

Σε κάθε περίπτωση, η επόμενη μέ­ρα δεν προμηνύει τίποτα καλό για την πλειοψηφία του τουρκικού λαού. Δι­ότι μπορεί να γλίτωσε από τη μπότα των πραξικοπηματιών, όμως είναι βέ­βαιο ότι θα νιώσει ακόμη πιο βάναυσα τη σιδερένια γροθιά του καθεστώτος. Κάτι ανάλογο, δηλαδή, με αυτό που θα συμβεί στους Γάλλους την επαύριο της νέας τρομοκρατικής επίθεσης στη Νίκαια, μιας και η χώρα τους βρίσκε­ται πρακτικά σε ένα μόνιμο καθεστώς έκτακτης ανάγκης, όπου οι απεργίες και οι εργατικές κινητοποιήσεις και δι­εκδικήσεις θα μοιάζουν εν γένει εκτός του κλίματος και θα κινδυνεύουν να κηρυχθούν εξαρχής παράνομες.

Το διακύβευμα είναι αναμφίβο­λα γενικότερο. Διότι πρακτικά, σε ολόκληρο τον πλανήτη, τρομοκρα­τία, πραξικοπήματα και τυφλά ένο­πλα χτυπήματα δίνουν σε ένα σύστη­μα που σπαράσσεται από την κρίση και τις ανισορροπίες του τα όπλα προ­κειμένου να οργανώσει την άμυνά του και την αδυσώπητη καταστολή ―επι­καλούμενο, μάλιστα, τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη συ­νταγματική τάξη. Για να πάει αλλιώς, ο συντονισμός των εργατικών αντιστά­σεων και των «πρωτοποριών» σε κά­θε χώρα και ανάμεσα στις χώρες εί­ναι προϋπόθεση εκ των ων ουκ άνευ. Διαφορετικά, ο κόσμος θα μετατραπεί προτού το καταλάβουμε σε μια αγέ­λη προβάτων που θα καλούν τους λύ­κους να τα φυλάξουν…

Δημοσιεύθηκε στο "ΠΡΙΝ"